چکیده:
برخی از دانشمندان علوم قرآنی در سده اخیر، نظریه «نظام زوجی سورههای قرآن» را ارائه نمودهاند. این نظریه، به ارتباط وسیع و ضروری بین دو سوره از قرآن کریم میپردازد. این پژوهش با هدف نمایاندن انواع روابط متنی بین زوج سوره فتح و حجرات سامان یافته و به دنبال پاسخ به پرسشهایی از این دست است که آیا طرح دیدگاه نظام زوجی سورهها ذوقی و سلیقهای است یا اینکه میتوان با شواهد متنی از آن دفاع نمود؟ و آیا این نظریه این ظرفیت را دارد تا در قرآنشناسی جدی تلقی شود؟ بر این اساس کوشیده تا پیوند لفظی و معنایی این دو سوره را بیش از پیش به نمایش گذارد و نشان دهد که چگونه میتوان با چنین نگاهی به فهمی عمیقتر و دقیقتر از هر دو سوره دست یافت. بر این اساس، این نوشتار پس از طرح اجمالی مبانی نظری مباحث، به طرح و تبیین انواع مختلفی از ارتباط در این دو سوره پرداخته و این فرضیه را تقویت میکند که این دو سوره ساختاری قرینهگون داشته و دو روی یک سکهاند و بیشتر ارتباطات این دو سوره را موضوعات مشترکی تشکیل میدهند که در هر یک از این دو سوره از دو زاویه متفاوت به آنها پرداخته شده؛ به گونهای که مکمل یکدیگر هستند.
ome Quranic scholars in the last century have proposed the
theory of the “Qur'anic couples’ system”. This theory addresses
the widespread and necessary connection between the two Surahs of
the Holy Quran. The purpose of this research is to illustrate the types
of contextual relationships between Surah Al-Fath and Al-Hujurat and
seek to answer the following questions: Is the viewpoint of the couple
system of chapters chimerical and Personalization, or can it be
defended by textual evidences? And does this theory have the capacity
to be taken seriously in Qur'anology? Accordingly, it has been
attempted to further demonstrate the literal and semantic connection
between the two chapters and show how a deeper and more accurate
understanding of both chapters can be achieved with such a view.
Hence, this paper, after outlining the theoretical foundations of the
issues, deals with the design and explanation of the different types of
communication in the two chapters, and reinforce the hypothesis that
the two Surahs have a symmetrical structure and are two on the same
coin. And most of the connections between the two chapters are
shared by each of the two Surahs from two different angles, so that
they complement each other.
خلاصه ماشینی:
وی به همراه دکتر حسین مرادی زنجانی در کتاب سورهشناسی: روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم به طرح و تبیین این دیدگاه پرداخته و روشی تا اندازهای سادهتر و کارامدتر برای یافتن زوج سورهها پیشنهاد دادهاند که عبارت است از اینکه برای تعیین زوج سورههای قرآن، بعد از سوره حمد، سورههایی که عدد ترتیب آنها زوج است با سوره بعدی که عدد فرد است، زوج هستند.
به عبارت دیگر در این آیه از سوره فتح، اصل رسول بودن پیامبر اکرم( تثبیت و تأکید میشود و در سوره حجرات، لوازم چنین جایگاهی و نیز وظایف مردم در قبال چنین مقامی تبیین میگردد: ( یا أیها الذین آمنوا لا تقدموا بین یدی الله ورسوله...
اما در سوره حجرات، به اعطای نعمت به امت اشاره نموده و به عبارتی مخاطب نعمت مسلمانان هستند و موضوع فضل و نعمت او نیز آن است که خداوند ایمان را در دلهای ایشان دوستداشتنی و زیبا نمود: ( واعلموا أن فیکم رسول الله لو یطیعکم فی کثیر من الأمر لعنتم ولکن الله حبب إلیکم الإیمان وزینه فی قلوبکم وکره إلیکم الکفر والفسوق والعصیان أولئک هم الراشدون٭ فضلا من الله ونعمة والله علیم حکیم( (حجرات/ 7ـ 8).
از نگاهی دیگر در مقام جمعبندی باید اشاره نمود که از میان انواع ششگانهای که اصلاحی برای انواع روابط سورههای زوج آورده بود، رابطه این دو سوره گاه مبتنی بر تفاوت در تأکید است که در پارهای از موارد، هر دو سوره بر جنبههای مختلف یک موضوع تأکید میورزند؛ مانند اینکه فاسقان و منافقان دو چهره از مخالفان پیامبر معرفی میشوند.