چکیده:
رفعت حسن از مهمترین روشنفکران اسلامی مقیم آمریکا و رهبر فمینیستهای مسلمان است. او تحت تأثیر الهیات فمینیستی در مسیحیت، نظریۀ «الهیات فمینیستی در قرآن» را مطرح میکند. از نظر رفعت حسن، سه عامل الهیاتی در عالم اسلام و قرآن، سبب پیدایش و گسترش نگرش برتری مردان بر زنان شده است: تابعیت زن نسبت به مرد در آفرینش، فریفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفریده شدن زن به جهت مرد. اینگونه عوامل و نگرش، اصولاً در فضای تفسیری و حدیثی اهل سنت ارائه شدهاند و مضامین احادیث مورد استناد او در روایات شیعی نفی میشود. با وجود این، حتی در فرض پذیرش مدعیات رفعت حسن، نتیجۀ این استدلالها چنین میشود که زن و مرد در خلقت و آفرینش تفاوتی ندارند، هر دو توسط شیطان فریفته و از بهشت اخراج شدهاند و هبوط کردهاند، بدون اینکه تفاوتی از این جهات میان آنها باشد. ولی مسئله این است که این نظریه، تساوی حقوقی - فقهی میان زن و مرد را اثبات نمیکند و قرآن احکام متفاوتی در این مورد و از جمله در ارث و قصاص بیان میکند.
Riff’at Hassan is one of the most important Muslim thinkers in the US and is the leader of Muslim feminists. Influenced by Feminist theology in Christianity, she proposes “feminist theology in the Qur’an”. From the viewpoint of Riff’at Hassan, three theological factors in the world of Islam and the Qur’an have led to the appearance and expansion of the belief in the supremacy of the man over the woman: the subordination of the woman to man in creation, Eve’s deception of Adam which led to their fall from the Eden paradise, and the creation of the woman for the cause of man. Suchlike factors and attitudes are basically proposed in the Sunni interpretations and traditions, and the themes of traditions she has used are rejected in Shi‘a narrations. Nonetheless, even if we accept the claims of Riff’at Hassan, her arguments lead to the proposition that the man and the woman are not different in creation, both have been deceived by Satan, and both have been expelled and fallen from Paradise, and there is no difference between them in these regards. However, the key point here is that this theory does not prove the legal-jurisprudential equality between men and women, and the Qur’an gives in different orders in this regard, especially with regard to inheritance and retaliation.
خلاصه ماشینی:
از نظر رفعت حسن ، سـه عامـل الهيـاتي در عالم اسلام و قرآن ، سبب پيدايش و گسترش نگرش برتري مردان بر زنان شـده اسـت : تابعيـت زن نسـبت بـه مـرد در آفرينش ، فريفته شدن آدم توسط حوا در هبوط از بهشت عدن و آفريده شـدن زن بـه جهـت مـرد.
(Hassan, 1996: 1) در نظر رفعت حسن گرچه قرآن با برتري داشتن مردان نسبت به زنـان مخـالف اسـت ، ولي سه عامل الهياتي سبب پيدايش و گسترش نگرش نادرست برتري مـردان بـر زنـان در ميان جوامع مسلمانان شده اند: تابعيت زن نسبت به مرد در آفرينش ، فريفته شدن آدم توسط 2 حوا در هبوط از بهشت عدن ١ و آفريده شدن زن به جهت مرد (٢٥٤ :١٩٩٩ ,Hassan).
بدين جهت سه سؤال مهم الهياتي در مورد اين مسائل مطرح ميشود: زن چگونه خلق شـده است ؟ آيا زن ، مسئول اخراج مرد از بهشت بوده است ؟ چرا زن خلق شده است ؟ پاسخ بـه ايـن سه پرسش ، اهميت زيادي در نگرش تاريخي مسلمانان ، يهوديان و مسيحيان به زن داشـته اسـت (٢٥٤ :١٩٩٩ ,Hassan).
٣. با قطع نظر از دو اشکال فوق ، سؤال اين است که آيا خلق نشـدن حـوا از دنـدة آدم ، نتيجۀ مورد نظر رفعـت حسـن يعنـي »تسـاوي مـرد و زن » (٩١ :٢٠٠٩ ,Hassan) را اثبـات ميکند؟ با توجه به اينکه قرآن تفاوت هاي حقوقي و احکامي بسياري ميـان مـردان و زنـان برقرار ميکند، مدعاي رفعت حسن ، نتيجۀ مورد نظر او را اثبات نميکند.