چکیده:
ارگ به بخشی از شهر گفته می شد که محل زندگی شاه یا حاکم و نیز محل قرارگیری
تاسیسات حکومتی بود . ارگ شهر زنجان که در دوره آقامحمدخان بازسازی و مرمت گردید
نیز چنین وضعیتی داشت . ارگ زنجان در دوره قاجاریه در آشو بهای انقلاب مشروطه، بابیت
و دیگر تحولات نقش عمده ای را ایفا نمود . علاوه بر این ارگ زنجان به عنوان یکی از
سازه های دفاعی شهر زنجان علاوه بر جنبه تدافعی اثرات روانی مختلفی بر افراد جامعه زنجان
و از نظر فیزیکی نیز اثرات ماندگاری بر معماری و شکل بناها و مساکن زنجان گذاشته است،
که نمود فیزیکی آن بصورت درونگرایی و خانه هایی با دیوارهای بیرونی و نرد ه های بسیار
بلند مشاهده می شود.
خلاصه ماشینی:
عـلاوه بـر ایـن ارگ زنجـان بـه عنـوان یکـی از سازه های دفاعی شهر زنجان علاوه بر جنبه تدافعی اثرات روانی مختلفی بر افراد جامعه زنجان و از نظر فیزیکی نیز اثرات ماندگاری بر معماری و شکل بناها و مساکن زنجان گذاشته اسـت ، که نمود فیزیکی آن بصورت درونگرایی و خانه هایی با دیوارهای بیرونـی و نـرده هـای بـسیار بلند مشاهده می شود.
در این مقاله ضمن ارائه تعاریفی از ارگ در ادوار مختلـف ، بـه صورت گذرا به تاریخ زنجان در دوران بعد از اسلام و در ادامه به بررسی ارگ خشتی زنجـان و دروازه های آن و سپس حوادثی که در طی دوران قاجار بر شهر زنجان گذشته و تـاثیرات آن برجامعه و شکل شهر زنجان مورد مطالعه قرار گرفته است و در پایـان نیـز یـک جمـع بنـدی مختصری ارائه شده است .
نقشه ای قدیمی از شهر زنجان که در جریان حمله بزرگ سلطان سلیمان عثمانی به ایـران و عراق (جزو امپراطوری صفوی ) در سال ١٥٣٤-١٥٣٥ میلادی توسط ماتراکچی ناصوح یکی از ١- اشپولر، برتولد،١٣٥٨، تاریخ مغول در ایران ، ترجمه محمود میر آفتاب ، انتشارات علمی فرهنگی ، تهران ، ص١١٦.
در این دوره زنجان نیز بعلت قرارگیری در مسیر تجارت به عنوان یک شهر بین راهی کـه از طریق زمینی نواحی مرکزی ایران را به تبریز و از آنجا به باکو و عثمانی (ترکیـه امـروزی ) و در نهایت به اروپا وصل می کرد رونق فراوان یافت در همین زمان است که ارگ زنجان از نـو مرمت و بازار زنجان احتمالا بر بنیاد یک بازار قدیمی تر احداث می شود.