چکیده:
برنامه «مفردات قرآنی»، از جمله انتظارات بجا و شایسته پژوهشگران قرآنی و مخاطبان محصولات نرمافزاری گروه قرآن است. تولید این برنامه، از دغدغههای گروه قرآن مرکز نور در طول سالیان گذشته بوده که الحمدلله در سال جاری (1398)، جامه عمل پوشید. آنچه در پی میآید، گزارشی از بررسی ساختاری این برنامه است.
خلاصه ماشینی:
آثاری که در این موضوع نگارش یافته، با توجه به زیرشاخههای آن، گاهی به صورت مستقل بوده است؛ مثل: غریب القرآنها، مفردات الفاظ قرآن، وجوه و نظائر، معرّب یا واژگان دخیل و مانند آن، و گاهی در متن تفاسیر و کتب علوم قرآنی مطرح شده است؛ یعنی برخی از مفسران، کتابهای مستقلی در واژههای قرآن با عنوان: مفردات الفاظ القرآن، غریب القرآن، وجوه و نظائر تدوین کردهاند و بعضی دیگر، در لابهلای تفاسیر به واژهشناسی پرداختهاند (مرتضایی، 1396، ش59: 3) راغب اصفهانی در مقدمه کتاب «مفردات الفاظ القرآن» در خصوص جایگاه و ضرورت شناخت معانی الفاظ چنین میگوید: «نخستین چیزی که از علوم مختلف برای درک و فهم قرآن نیاز داریم و باید به آن پرداخته شود، علوم الفاظ است و بخشی از این علوم، علم تحقیق در الفاظ مفرده و تکواژههاست.
هماهنگسازی اعراب (حذف اعراب نحوی): ازآنجاکه در استخراج ماشینی برخی از واژگان قرآن در برنامه جامع تفاسیر نور، اعراب نحوی نیز در نظر گرفته شده، تکرارهایی از یک واژه را سبب شده است که در این طرح، با حذف اعراب نحوی، واژگان تکراری هماهنگسازی و رفع اشتراک خواهند شد.
این متون، تحت عنوان «فرهنگنامه قرآنی: فرهنگ برابرهای فارسی قرآن بر اساس 142 نسخه کهن» با همت و نظارت دانشمند وارسته، جناب دکتر محمدجعفر یاحقی در چهار مجلد گردآوری شده و در سال 1372 توسط بنیاد پژوهشهای اسلامی وابسته به آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است.
(شکل 2) / شکل 2: ابزار ماشینی فرهنگنامه قرآنی ـ بخش دوم: در این بخش، هر واژه دارای دو نوع توصیف معنایی فارسی و عربی است که از منابع تخصصی و عمومی استخراج شده است.