چکیده:
در این مقاله ابتدا اجمالا به پیشینه روابط ایران و اعراب قبل از دوره ساسانی پرداخته و سپس چگونگی روابط و مناسبات ساسانیان و اعراب را تا زمان سقوط این سلسله بررسی خواهیم کرد.از آنجا که لازمه تحلیل درست و نزدیک به واقعیت از مسائل سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی در هر عصروزمانی،داشتن نگاه تاریخی و اطلاع از گذشته می باشد،امید است این نوشتار بتواند در این زمینه مفید فایده باشد.
خلاصه ماشینی:
(دینوری، ۱۳۷۱: ۶۹) از این زمان در بحرین بنیتمیم، عبدالقیس و دستهای از قبیلهٔ «بکربن وائل» زیر نفوذ مستقیم ایران قرار گرفتند (فرای؛ تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ۱۳۶۳: ۱۰)در هر حال اردشیر با استفاده از تجربیات دریانوردان عرب، پایگاههای دریایی چندی بنا نهاد و نیروی دریای عظیمی تشکیل داد و در پرتو قدرت نیروی مزبور که اعراب نقش زیادی در ایجاد آن داشتند به رقابت با رومیان و حبشیان پرداخت.
زینب سعی کرد به ایران پناهنده شود ولی موفق نشد و توسط رومیها به اسارت رفت (کریستنسن، ۱۳۷۷: ۳۱۸) همچنین در زمان شاپور دوم، دولت دستنشاندهٔ حیره نمایندهای از خود با منصب امیر به حکومت بحرین میگمارد.
» (ابن مسکویه رازی، ج اول، ۱۳۶۹: ۱۴۳) به دنبال این ماجرا، بهرام پنجم به یاری سپاهیان عرب که فرماندهی آنها را پسر امیر حیره (منذربن نعمان) یا منذر اول بر عهده داشت به طرف تیسفون حرکت کردند.
در نتیجه این نبرد و عدم اقدام جدی و بهموقع از سوی ایران برای جبران آن، بر اعتمادبهنفس اعراب افزوده شد و زمینهٔ فتوح بعدی آنها را فراهم ساخت، (یعقوبی، ج اول، ۱۳۸۲ :۲۶۷؛ سالم، ۱۳۸۰: ۲۱۹ و ۲۲۰)پس از خسرو پرویز بنیاد دستگاه حکومت ساسانی فروریخت، و عاقبت در زمان یزدگرد سوم، اعراب مسلمان به فتح بخشهای زیادی از ایران موفق شدند.
------ (گردآورنده) تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، ترجمهٔ حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
نولدکه، تئودور؛ تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمهٔ عباس زریاب، تهران: نشر انجمن آثار ملی، چاپ اول، ۱۳۵۲ش.