چکیده:
مبحث خوراک بهعنوان یکی از جنبههای مهم زندگی بشری، نقش پررنگی در هویتبخشی فردی و اجتماعی دارد؛ به طوریکه با مولفههای بسیاری مانند جنسیت، طبقه، دین، قومیت، بازار و اقتصاد و فرهنگ ارتباط مستقیمی دارد. در دوره ساسانی بهعنوان یکی از اعصار مهم تاریخ ایران باستان خوراک آداب و رسوم خاص و مرتبط با خود را داشته که چگونگی آن موضوع پژوهش حاضر است. بررسی و تفحص در این مورد افزون بر کمک به درک فرهنگ این دوره، منجر به شناخت بیشتر تاریخ اجتماعی این عصر خواهد شد. شیوه گردآوری دادهها برای پژوهش حاضر کتابخانهای است به این شکل که ابتدا مواد و دادههای لازم از منابع و مآخذ تاریخی و باستان شناسی گردآوری میشود و بعد از دستهبندی به بررسی، توصیف و تحلیل آنها خواهیم پرداخت. بررسیها نشان میدهد که خوراک و آداب غذایی در ایران دوره ساسانی عمدتا تحت تاثیر دین زردشتی بوده است. علاوه بر دین زردشتی، موقعیتها و اتفاقات مختلف نیز در تعیین چگونگی و فرهنگ خوراک این عصر موثر بود. وقوع حوادثی مانند قحطی و یا جنگ باعث تغییر در مسیر زندگی طبیعی روزمره و به تبع آن خوراک میشد.
خلاصه ماشینی:
در دوره ساسانی بهعنوان یکی از اعصار مهم تاریخ ایران باستان خوراک آداب و رسوم خاص و مرتبط با خود را داشته که چگونگی آن موضوع پژوهش حاضر است.
در این مقاله ما به دنبال پاسخ به این سؤال خواهیم بود که آداب و عادات غذایی ایرانیان عصر ساسانی چگونه بوده است؟ بحث و بررسی حول مباحث مختلف مرتبط با دوره ساسانی در نگاه اول نسبت به سایر دورهها در تاریخ ایران باستان از سهولت بیشتری برخوردار است؛ زیرا اسناد و مدارک، شواهد باستانشناختی و متون مختلفی از این مقطع زمانی برجای مانده است.
همچنین مزداپور در مقالهای دیگر تحت عنوان «خوردنیها و نوشیدنیها در ایران باستان» در کتاب تاریخ جامع ایران، انواع خوراک و آداب مصرف آنها در ایران باستان را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
از دیگر آیینهای شاهی یکی نیز این بود که پیش روی هر مهمان یک ظرف از همان خوراک شاه گذاشته میشد و شاه نباید هیچ وقت خوراک ویژهای بخورد، زیرا چنین رفتاری نشانهی نخوت و خودپسندی و موجب پست شدن ارج شاه بوده است.
فرهنگ ایران ساسانی مجموعهای عظیم و پیچیده از آداب و آیینها در رابطه با خوراک را در خود جای داده بود که این مسئله از یک سو مدلول شکوه و جلال دربار ساسانی در آن روزگار بوده است و از سوی دیگر تحت تأثیر دین زردشتی و آداب مربوط بدان بوده است.
آداب متعددی در مورد فرهنگ خوراک ایرانیان این دوره در منابع به ثبت رسیده است.