چکیده:
فرایند شهرنشینی در مناطق مختلف جهان از ابعاد و زوایای گوناگون موردبحث و بررسی قرارگرفته است. یکی از این ابعاد مبحث توسعه است که نظرو توجه بسیاری از محققان عرصه شهر را به خود جلب نموده است. در این راستا تلاشهای صورت گرفته در جهت بررسی پیوند میان توسعهیافتگی با فرایند شهرنشینی کشورها را میتوان در ارزیابی میزان سلامت یا عدم سلامت روند تحولات نظام اجتماعی- اقتصادی یک جامعه ردیابی کرد. بدین نحو که هر چه همبستگی و نزدیکی میان بحث توسعه و فرایند شهرنشینی بیش تر و بالاتر باشد روند تحولات و پیشرفتهای اجتماعی-اقتصادی جامعه از درجه سلامت بیش تری برخوردار بوده و میزان آسیبهای اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی جامعه پایینتر خواهد بود و هرچه همبستگی میان این دو کم تر و فاصله آنها از هم بیش تر باشد نشان از عدم تعادل و سلامت تحولات و پیشرفتهای اجتماعی-اقتصادی جامعه دارد و میزان آسیبها در همه ابعاد بالا خواهد بود. هدف از نگارش این مقاله بررسی و ارزیابی میزان همبستگی میان شاخصهای توسعه و نظام شهرنشینی در ایران میباشد به همین منظور، نخست به بررسی وجوه تفاوت نظام شهرنشینی در کشورهای شمال و جنوب پرداختهشده و سپس با استفاده از شاخصهایی همچون میزان تولید ناخالص داخلی، میزان سواد و اشتغال و مقایسه آنها با نسبتهای شهرنشینی کشور و استانها طی دورههای مختلف آماری، سعی شده تا وضعیت توسعه در ارتباط با شهرنشینی ایران تبیین گردد. در این مقاله از روش تحلیلی-تطبیقی استفادهشده و جهت سنجش میزان توسعهیافتگی و نرخ شهرنشینی استانها از تکنیک رتبهبندی بهره گرفتهشده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که میزان پیوند و ارتباط میان شاخصهای توسعه اقتصادی و انسانی با فرایند شهرنشینی در ایران بسیار ضعیف بوده و از الگوی مشخص و قابلفهمی پیروی نمیکند.
So far, the process of urbanization in different parts of the world and from different aspects has been discussed, one of the aspects of the topics and focus areas of the city that has attracted many researchers. Dedication and effort in examining the relationship between cities and the urbanization of countries can discuss and present an assessment of the degree of health or lack of healthcare developments of socio – economic status. In this way, the stronger the correlation between development and urbanization process, the more developed and improved from socio - economic status it will be. Having this purpose in mind, primarily the researcher has spent time analyzing the urbanization systems in the North and the South Countries referring to such indexes as Net Gross Product while addressing Provinces in Iran the amount of income along with the achieved profit and comparing them with the rate of urbanization across the country. In this paper an analytical - comparative method is deployed to research the advantage and the measure of development and urbanization of Iran along with rating provincial ranking techniques. The results show that the strength and degree of correlation between economic and human development indicates poor correlation between urbanization process and indicators of human development; an understanding that does not follow any predictable pattern of change and development .
خلاصه ماشینی:
هدف از نگارش این مقاله بررسی و ارزیابی میزان همبستگی میان شاخ صهاي توسعه و نظام شهرنشینی در ایران می باشد به همین منظور ،نخست به بررسی وجوه تفاوت نظام شهرنشینی در کشورهاي شمال و جنوب پرداخته شده و سپس با استفاده از شاخ صهایی همچون میزان تولید ناخالص داخلی، میزان سواد و اشتغال و مقایسه آ نها با نسبت هاي شهرنشینی کشور و استان ها طی دور ههاي مختلف آماري، سعی شده تا وضعیت توسعه در ارتباط با شهرنشینی ایران تبیین گردد.
« (پاترو ایونز، ترجمه ایراندوست وهمکاران١٩٩٨،/۴١٣٨:62 الی٢٩ ) ایلوین ویلی در مقاله سیستم هاي معاصر شهري و شهرنشینی جهانی با اشاره به روند شهرنشینی درکشورهاي ثروتمند و توسعه یافته امروزي یا به اصطلاح شمال جهان یادآور می شود که »تاریخ جامعه شهري شده کامًلاً جدید است.
ازاین رو بلافاصله در دهه هاي پس از جنگ جهانی دوم، نظریه پزداران غربی بر ضرورت صنعتی شدن شهرها براي توسعه اقتصادي کشورهاي جهان سوم تأکید کردند Pacione Michael "Urban ) (Geography a global perspective,2001:433 2-4-2 نظریه اقتصاد سیاسی فضا: این دیدگاه در درون خود نظریه هاي گوناگونی را جاي داده است؛ که از آن میان به نظریه وابستگی اشاره م یشود.
اما آنچه مبرهن است اینکه میان توسعه و شهرنشینی در ایران همبستگی پایینی وجود دارد طوري که بیش ترین میزان تولید ناخالص داخلی در استان هایی مشاهده می شود که هم درسایرشاخص هاي توسعه اقتصادي-انسانی و هم در نسبت هاي شهرنشینی از میزان پایینی برخوردار هستند .