چکیده:
برای استفاده پایدار از زمین، برنامه ریزی و مدیریت، آگاهی از تغییرات و تحولات کاربری اراضی در طول یک دوره زمانی، مدل سازی و پیش بینی تغییرات کاربری ضروری به نظر میرسد. منطقه مورد مطالعه در این پژوهش، حوزه آبخیز قرهسو واقع در غرب استان گلستان است و به دلیل واقع شدن بین دشت وسیع و حاصلخیز و کوههای پوشیده از جنگل و فاصله نسبتا کم آن تا دریای مازندران، از موقعیت جغرافیایی و اقلیمی ممتازی برخوردار است. در این پژوهش جهت تهیه نقشه کاربری اراضی از تصاویر ماهواهای سالهای ۱۳۶۶ و ۱۳۸۸ استفاده گردید. دقت طبقه بندی تصاویر با محاسبه ضریب کاپا به ترتیب برابر ۹۰٪ و ۸۸٪ بود که قابل قبول میباشد. در مرحله بعد، برای بررسی و پیشبینی میزان توسعه مناطق مسکونی از مدل ژئومد استفاده گردید. سپس بر پایه مدل CA مارکوف روند تغییرات کاربری اراضی احتمالی تخمین زده شد. نتایج حاکی از کاهش اراضی جنگلی و کشاورزی و افزایش و توسعه مناطق مسکونی است و در نتایج هر دو مدل مشاهده میشود که توسعه مناطق مسکونی و انسان ساخت از جمله تغییرات بارز در منطقه مورد مطالعه بوده است و مناطق مسکونی و انسان ساخت به میزان 3312. 99 هکتار توسعه داشته است. با توجه به اینکه مقادیر کاپای کلی (بالای ۸۰%)، برای هر دوروش برآورد شد میتوان نتیجه گرفت که مدلها توانایی خوبی در پیشبینیکلاسهای کاربری داشتهاند. ولی از آنجا که مقدار کاپای برآورد شده برای روش ژئومد بیشتر از روش CA مارکوف بود میتوان گفت در این مطالعه دقت روش ژیومد در پیش بینی توسعه مناطق مسکونی و ساخته شده بالاتر بوده است. رشد و توسعه شهر در منطقه، بیشتر در اطراف شهر گرگان اتفاق افتاده است که میتواند به این علت باشد که وضعیت ترافیک-صنعت این نوع الگو را تعیین کرده است. برای جلوگیری از تخریب روزافزون اراضی طبیعی با ارزش که در اطراف مناطق مسکونی و شهری حوزه آبخیز قرهسو وجود دارند، لازم است اقداماتی مدیریتی و اجرایی صورت گیرد. استفاده از فرآیند مدلسازی و شناسایی مهمترین عوامل موثر در توسعه شهری، میتواند نقش مهمی در برنامه ریزی و مدیریت پایدار و صحیح منابع در آینده داشته باشد.
Land use management, planning, studying and assessing the changes for receiving sustainable development are essential. The study area was part of the Ghara-su basin in the west of Golestan Province. This area, is located in the vast and fertile plains and its modest distance to the Caspian Sea, provides a privileged geographical position. This paper attempts to model the spread of residential areas from 1988 to 2010 with using of GEOMOD. It is also predicted land use change, though done using CA_MARKOV. Series of images captured by the Landsat Thematic Mapper (TM) in 1988 and 2010 were used to prepare the land cover map. The classification of satellite images was done through supervised classification and maximum likelihood. The accuracy of image classification was obtained through calculation of kappa coefficients for TM 1988 and 2010 at 0.90 and 0.88, respectively.
The results of modeling show a decrease in forest and agricultural area. Results indicated that the urban and residential areas have been extended (3312.99 ha). The urban growth in the region has mainly taken place around Gorgan, which can be associated with the pattern determined by the traffic-industry status. Identification of contributing factors to urban development through modeling, therefore, can play a key role in sustainable planning and appropriate management of resources in the future
خلاصه ماشینی:
*بهناز راحلی نمین 1 2 ثمر مرتضوی پیش بینی روند تغییرات مکانی کاربری اراضی و توسعه مناطق مسکونی با استفاده از مدل زنجیره ای CA مارکوف و روش ژئومد، مطالعۀ موردی : حوزه آبخیز قره سو، استان گلستان تاریخ دریافت : ١٣٩٥/٠١/١٦ تاریخ پذیرش : ١٣٩٥/٠٩/١٣ چکیده برای استفاده پایدار از زمین ، برنامه ریزی و مدیریت در این زمینه آگاهی از تغییرات و تحولات کاربری اراضی در طول یک دوره زمانی، مدل سازی و پیش بینی تغییرات کاربری ضروری به نظر میرسد.
در این پژوهش پس از تهیه نقشه کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال های (١٣٦٦ و ١٣٨٨)، جهت بررسی و پیش بینی میزان توسعه مناطق مسکونی از مدل ژئومد استفاده گردید.
در پژوهش حاضر نیز سعی شده است با استفاده از مدل ژئومد روند گسترش مناطق مسکونی و شهری از سال (١٣٦٦) تا (١٣٨٨) در حوزه آبخیز قره سو مورد بررسی قرار میگیرد.
)Iran Statistics Organization, 2007) (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: سیمای کلی و موقعیت حوزه آبخیز قره سو در استان گلستان و ایران مواد و روش ها روش جمع آوری داده ها در این مطالعه از روش طبقه بندی تصاویر ماهواره ای و تهیه نقشه های کاربری اراضی و نیز اسناد کتابخانه ای است .
نتیجه گیری در این پژوهش پس از تهیه نقشه کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال های (١٣٦٦ و ١٣٨٨)، جهت بررسی و پیش بینی میزان توسعه مناطق مسکونی از مدل ژئومد استفاده گردید.