چکیده:
ﻣﺪتﻫﺎﺳﺖ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺑﺎدی و ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎی رﯾﺰﮔﺮد ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ زﯾﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ ﺟﻨﻮبﻏﺮب ﮐﺸﻮر ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود. اﯾﻦ ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎ در ﻓﺼﻮل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎل ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﯽﺷﻤﺎری ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺮدم، ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی، ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ، آﻣﻮزش و ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﻣﻬﺎر ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎی رﯾﺰﮔﺮد ﻣﻄﺮح ﺷﺪه ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام ﻣﻌﺎﯾﺐ و ﻣﺤﺎﺳﻨﯽ دارﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ دو ﻫﺪف اﺻﻠﯽ دﻧﺒﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ: اول، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺎراﯾﯽ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاﯾﯽ در ﺳﺎﯾﺰﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک در اﺛﺮ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﺑﺎدی و دوم، ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺎﻧﯽﺷﻨﺎﺳﯽ رﯾﺰﮔﺮدﻫﺎی ورودی ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺧﺎک ﺳﻄﺤﯽ) 0-5 ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘﺮ (در 7 ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺤﺮاﻧﯽ اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن از ﻧﻈﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ رﯾﺰﮔﺮد ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎ 2 ﺳﺮﻋﺖ 15 و 25 ﻣﺘﺮ ﺑﺮﺛﺎﻧﯿﻪ و ﺑﻪ ﻣﺪت 5، 15، 8 و 30 دﻗﯿﻘﻪاﯾﯽ ﺑﺮای 3 ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهای 10-15، 5-10 و 15-22 ﻣﯿﻠﯽﻣﺘﺮ ﺑﺎ 2 ﺗﮑﺮار در ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺎد اﯾﺠﺎد ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم زﻣﺎنﻫﺎی آزﻣﺎﯾﺶ و ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﻧﻮاع ﭘﻮﺷﺶﻫﺎی ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاﯾﯽ، ﻣﻨﻄﻘﻪ 5 ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﺟﺰ در زﻣﺎن آزﻣﺎﯾﺶ 30 دﻗﯿﻘﻪاﯾﯽ، در ﺳﺎﯾﺮ زﻣﺎنﻫﺎ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽداری ﺑﺎ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ 5 ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎراﯾﯽ را ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک در ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎی زﯾﺮ 30 دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاﯾﯽ دارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮﻓﺎنﻫﺎی زﯾﺮ 30 دﻗﯿﻘﻪ، ﻣﻨﻄﻘﻪ 4 ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽدار آﻣﺎری ﺑﺎ ﺧﺎک ﻣﻨﻄﻘﻪ 1 ﻧﺪارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن ﺗﻮﮐﯽ (در ﺳﻄﺢ 95 درﺻﺪ) ﺣﺎﮐﯽ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻣﺘﻔﺎوت ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاﯾﯽ در ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖﻫﺎی اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﯽدار آﻣﺎری از ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻋﺖ ﻃﻮﻓﺎن، ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻫﺪر رﻓﺖ ﺧﺎک در ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهاﯾﯽ در ﺳﻄﺢ ﺧﺎک، ﻫﺪررﻓﺖ ﺧﺎک ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﮐﺎﻧﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻢ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽﺷﻨﺎﺳﯽ رﯾﺰﮔﺮدﻫﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﻠﺴﯿﺖ و ﮐﻮارﺗﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎک ﺳﻄﺤﯽ اراﺿﯽ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ رﯾﺰﮔﺮدﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺸﺎ داﺧﻠﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
Potential of soils for wind erosion related to various agents such as particle size distribution of surface texture, surface moisture, and wind velocity. Two objectives investigated in this research: 1) Relation of dust concentration with surface moisture and particle size distribution of soil investigated in this research, using portable wind erosion simulator, and 2) Mineralogy of dust sources and arrival dust of Khuzestan province. These measurements had done at 10 moisture and 11 wind erosion talent’s regions. Field studies have shown increasing the threshold friction velocity and decreasing produced dust concentration with increasing moisture in surface soil (0-3 cm) from zero to 3%. However the dust concentration receives to zero, almost at 2.8% of moisture. Furthermore the soil of No. 6 region had the minimum, and on the opposite side, the soil No. 2 region had the most increase in threshold velocity. Also soil No.3 region in dry condition with 161.26 mg m-3 had the most produced dust and soil No.2 in the same condition had the lowest dust emission with 101.23 mg m-3 produced dust. So, decrease rate of dust concentration’s changes for soil’s various regions were different, but at 2.2% of moisture decreased intensive and going to zero in all regions. Threshold fiction velocity increased more with surface moisture while more PM 100 was available in soil surface texture. Also, soil potential for erosion increased at dry condition while more PM 75 was available in soil surface texture. Mineralogy studies shows that most of dust consisting of Calcite and Quartz and based on the mineralogy of studied lands soil's could say these dusts have domestic sources.
خلاصه ماشینی:
در این تحقیق دو هدف اصلی دنبال شده است : اول ، بررسی کارایی پوشش سنگریزه ایی در سایزهای مختلف بر کاهش هدررفت خاک در اثر فرسایش بادی و دوم ، مطالعه کانیشناسی ریزگردهای ورودی به مناطق غربی استان خوزستان .
با میانگین هدررفت خاک سایر مناطق داشته است ؛ به عبارت دیگر منطقه ٥ بیش ترین کارایی را برای کاهش میانگین هدررفت خاک در طوفان های زیر ٣٠ دقیقه با استفاده از پوشش سنگریزه ایی دارد.
همچنین نتایج آزمون توکی (در سطح ٩٥ درصد) حاکی از آن بود که سه پوشش متفاوت سنگریزه ایی در طوفان با سرعت های ایجاد شده تفاوت معنیدار آماری از نظر میانگین هدررفت خاک با هم ندارند ولی با افزایش میزان سرعت طوفان ، میانگین هدر رفت خاک در همه مناطق مورد آزمایش افزایش یافته است و با ایجاد پوشش سنگریزه ایی در سطح خاک، هدررفت خاک کاهش یافته است .
با توجه به تاثیرپذیری میزان هدررفت خاک در طبیعت و تحت تاثیر عوامل مختلف و به منظور کاهش پیچیدگیهای این فرآیند، استفاده از تونل باد 3- Soil loss میتواند روشی مطلوب جهت بررسی کارایی انواع زبری سطحی و پوشش های سنگریزه ایی باشد.
علاوه بر این نتایج حاکی از آن بود که نمونه های شاهد در هر دو سرعت طوفان ایجاد شده (١٥ و ٢٥ متر بر ثانیه ) از نظر میانگین هدررفت خاک با یکدیگر و با همه پوشش های سنگریزه ایی اختلاف معنیداری داشته اند.
همچنین منطقه ٥ بیش ترین کارایی را برای کاهش میانگین هدررفت خاک در طوفان های زیر ٣٠ دقیقه با استفاده از پوشش سنگریزه ایی نشان دارد.