چکیده:
در دورهی پهلوی (1941- 1979) در ایران جریانات مدرنیته و تلاشهای فمینیستی در تقابل با اندیشههای روحانیت و همچنین روشنفکری دینی قرار گرفتند. در این مقاله نویسندگان با نگاهی گفتمانی، چهار کتاب قبل از انقلاب را انتخاب کردند تا به این سؤالات پاسخ دهند که چه گفتمانهایی از ازدواج و زن مطلوب برای ازدواج در آن دوره وجود داشته است و آیا تغییرات اجتماعی و فرهنگی بر گفتمان ازدواج هم تأثیر داشتهاند یا خیر. برای بررسی این متون، از نظریهی گفتمان لاکلاو و موفه (1985) و نشانهشناسی گفتمانی (Soltani, 2015) بهمثابهی چارچوب نظری و روش استفاده شد. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که گفتمان دینی اسلامی با نگاهی ذاتگرایانه به ازدواج، تولید مثل را از اهداف مهم در آن میداند و زن مطلوب را برای ازدواج، زنی قلمداد میکند که خویشتندار، لطیف، تأمینکنندهی نیاز جنسی مرد و مادری فداکاری باشد. بهعلاوه، گفتمان عمومی نیز نگاهی ذاتگریانه به امر ازدواج داشته است و زن مطلوب را زنی زیبا، باوقار و رئیس خانه میداند. این دو گفتمان تنها تحتتأثیر گفتمان روحانیت هستند.
The process of modernization and the resulting feminist social activities during the Pahlavi period in Iran (1941-1979) were confronted with the clerical thoughts and religious intellectualism. In this paper, the writers have selected four books on marriage written before the 1979 Islamic revolution and adopted a discourse analytical approach to identify the discourses on marriage and the features of an ideal woman for marriage at that time. The paper also is to answer the question whether socio-cultural changes of the time affected the discourses on marriage or not. To study the texts, Laclau and Mouffe’s discourse theory (1985) and the discourse semiotics methodology developed by Soltani (2013) were used as the theoretical framework. The findings show that the Islamic and religious discourse on marriage is rooted in an essentialist view of the concept of marriage and have considered “reproduction” as of one of the important goals of marriage. In addition, this discourse assumes an ideal woman for marriage to be self-controlled, sensitive and emotional, satisfier of men’s sexual needs, and a dedicated mother. Furthermore, the public discourse on marriage is also based on an essentialist view of marriage and characterizes an ideal woman as beautiful, dignified and a boss at home. Both of the discourses were heavily under the influence of the Islamic discourse and clerical thoughts common at that time in Iran.
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشان میدهد که گفتمان دینی اسلامی با نگاهی ذات گرایانه به ازدواج ، تولید مثل را از اهداف مهم در آن میداند و زن مطلوب را برای ازدواج ، زنی قلمداد میکند که خویشتن دار، لطیف ، تأمین کننده ی نیاز جنسی مرد و مادری فداکاری باشد.
کتاب هایی که در دوره ی قبل از انقلاب با موضوع ازدواج ثبت شده اند محدود هستند، اما از اسناد دست اولی به حساب میآیند که میتوانند برای پژوهش مورد بررسی قرار گیرند و از آن جاییکه تحلیل گفتمان بر داده های دست اول تأکید دارد ,Nazari &Ghajari ) (١٢٥ .
تحلیل چهار کتاب ازدواج در اسلام و تشکیل خانواده در اسلام و ازدواج در آستانه ی علم و روان شناسی ازدواج براساس آنچه که در بخش روش توضیح داده شد، تأکید لاکلاو و موفه بر دال و مدلول های متن است ؛ آنچه که در ذهن نویسنده قرار دارد و براساس جملات سعی می کند آن را منتقل سازد.
در واقع ، این کتاب بیانگر تلاش نویسنده برای نشان دادن جایگاه متفاوت طبیعت زن و مرد در ازدواج است که با مفهوم فطرت که در گفتمان دینی به آن اشاره شد، همخوانی دارد و به دیدگاه سنتی آن زنان نیز نزدیک میشود.