چکیده:
اعتقاد به منجی موعود، عقیده ای دیرین و کهن در میان جوامع بشری است و کمتر دین و مکتب و یا گروهی را می توان یافت که در مورد آن اظهار نظر نکرده باشد. در اسلام نیز این باور در قالب مهدویت اسلامی مورد توجه بوده و عالمان و اندیشمندان مسلمان با گرایشات مذهبی مختلف بدان پرداخته اند. تفسیر یکی از گرایشات مهم در این زمینه به شمار می رود؛ که مورد توجه مفسران مسلمان با دیدگاه های مختلف کلامی و مذهبی قرار گرفته است. تفسیر قرآن کریم در حقیقت بیانگر بینش ها و باورها و ارزش هایی است که مفسر از مبانی مختلف عقلی و نقلی دارد که در آراء و انظار وی متجلی می شود و بر بینش ها، ارزش ها، هنجارها و رفتارهای جامعه دارای تاثیر است. براین اساس دیدگاه مفسران می تواند اساس و پایه مباحث مهم اعتقادی، اجتماعی، اخلاقی و...باشد. بررسی اقوال مفسران شیعه و اهل سنت و بیان مشترکات تفسیری آنان در ذیل آیات مرتبط به مهدویت، می تواند در تبیین اندیشه مهدویت در مذاهب اسلامی نقش داشته باشد و از این راه می توان به وجوه اشتراک مذاهب اسلامی توجه بیشتری داشت و بر اتحاد و انسجام و همبستگی اجتماعی در میان باورمندان به مهدویت اسلامی تاکید نمود.
بنابراین در نوشته پیش رو به این سوال پاسخ داده شده است: در تفاسیر بیان دیدگاه مفسران مسلمان درباره مسائل مهدویت، تحلیل و بررسی موضوعات و مسائل مطرح شده در آن تفاسیر و بیان موارد مغفول و انحرافی در تفسیر هر دو مذهب شیعه و اهل سنت، از مهم ترین نوآوری های این تحقیق به شمار می رود.
خلاصه ماشینی:
جامع البیان فی تفسیر القرآن؛ ابوجعفر محمدبن جریر طبری وی در باب مهدویت در تفسیر خود موضوعاتی را مطرح کرده است ازجمله: الف) نزول حضرت عیسی ( طبری در ذیل آیه 55 سوره آلعمران به طور مفصل با ذکر روایاتی زیادی از رسول اکرم ( و صحابه به مسئله نزول حضرت و اقدامات ایشان از جمله قتل دجال، حکم به عدل و قسط، امنیت کامل جهانی(شیر با شتر و گوسفند با گرگ و...
تفسیر شیخ هودبن محكم الهواری؛ كتاب الله العزیز ایشان در ذیل شش آیه درباره اتفاقات عصر مهدوی مطالبی آورده و تلاش زیادی انجام داده تا حضرت عیسی( را با به جای امام مهدی( امام عادل در آخرالزمان معرفی کند؛ او در آیه 159 سوره نساء ایمان را به قبل از موت عیسی( زدند و به مناسبت روایتی از رسول اکرم( به وضعیت آخرالزمان پرداخته و بیان کردند: همه ملتها در آن زمان مسلمان میشوند و امنیت به صورت گسترده (شیر و شتر، گرگ و گوسفند و...
الاساس فی التفسیر؛ سعید حوی ایشان هم دارای شخصیتی سلفی مسلک هست و در تفسیر خود بیشتر به دو موضوع مهم پرداخته است: الف) نگرش عیسوی به مهدویت او در ذیل آیات زیادی مانند: آیه 39 سوره انفال(همان: ج4، 2164) آیه 33 سوره توبه(همان: ج4، 2275-2276) آیه 105 سوره انبیاء(همان: ج7، 3509-3511) آیه 51 سوره غافر(همان: ج9، 4968) آیه 61 سوره زخرف(همان: ج9، 5170-5171) و آیه 4 سوره محمد ( (همان: ج9، 5304) بعد از بیان غلبه کامل اسلام یا نام غلبهدهنده را مسکوت گذاشت و آن مواردی که نام برده شده؛ امام عادل را حضرت عیسی ( معرفی کردند.