چکیده:
جهاد از فروع فقهی است که مورد بحث بسیاری قرار گرفته است. فقیهان، این فرع فقهی را در قالب دو قسم آوردهاند که همانا جهاد دفاعی و جهاد ابتدایی میباشد. این مقاله از زاویه استراتژی و راهبرد سیاست خارجی حکومت اسلامی، به بررسی مبانی قرآنی جهاد ابتدایی در پرتو سیره منقول رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم و آموزه قرآن، پیرامون پیشنهاد صلح پرداخته است. آن چه حاصل شده است، این که مطابق ادله مبتنی بر قرآن و سیره پیامبر اسلام، استراتژی اسلام در حوزه روابط بین الملل بر صلح استوار است، نه جنگ و قرآن به مسلمانان دستور میدهد، حتی اگر جنگی در گرفت، آن گاه که دشمن پیشنهاد صلح داد، بلافاصله صلح را بپذیرند.
خلاصه ماشینی:
بلکه این مقاله به ادلهای که فقيهان شيعه بر وجوب جهاد ابتدایی اقامه نمودهاند، نظری با دقت افکنده و آن را در پرتو سيره رسول الله9 نظاره مینماید و دلالت آنها را بر وجوب جهاد ابتدایی مورد بررسی قرار میدهد و در پی آن نیز با نگاهی به قرآن کریم، راهکاری را در زمینه استمرار یا توقف جنگی که دیگری آغازگر آن بوده و حکومت اسلامی را درگیر آن کرده باشد، ارائه میدهد و بررسی مینماید که آیا استراتژی حکومت اسلامی در روابط بین الملل مبتنی بر صلح است و جنگ را باید استثنا دانست یا جنگ را باید قاعده دانسته و مبنای استراتژی حکومت اسلامی شمرد؟ مفاهیم پیش از ورود به مطالب مقاله لازم است ابتدا معانی لغوی و اصطلاحی واژهها و مفاهیم مورد بحث ارائه گردد: استراتژی (راهبرد) واژه استراتژی برگرفته از کلمه یونانی استراتوگوس (Strategos)، به معنای فرمانده لشگری و کشوری است (دلیر، 1397، ش3، ص34).
حال چنانچه مناقشه در ادله وجوب جهاد ابتدایی روا دانسته شود و به عنوان یک نظریه فقهی ارزش تأمل داشته باشد، نگاهی نقادانه به این ادله افکنده، مشاهده میشود «صاحب جواهر» در بحث پیرامون وجوب جهاد ابتدایي، پیش از ذکر ادله قرآنی، اول از اجماع علمای سخن میگوید و سپس به سيره آشکار معلوم و متيقّن رسول الله9 و اصحاب ايشان اشاره کرده و برآن تأکيد میورزد (نجفي، ج21، بیتا، ص9).
مشاهده شد، ادلهای که «صاحب جواهر» برای اثبات وجوب جهاد ابتدایی ارائه داده است، قابل مناقشه بوده و نه تنها بر لزوم آغاز نبرد و درگيری با بيگانگان دلالت نمینمايد، بلکه استفاده جواز آن نيز با مشکل جدی مواجه میباشد.