چکیده:
توجه به مناطق پرخطر نظامی، از موضوعات اساسی طراحان و سیاست گذاران نظامی بهمنظور کاهش تلفات انسانی و تسلیحاتی در مواقع بحران و اضطراری است. شناخت زمین و آشنایی با ویژگیهای مختلف آن با استفاده از ابزارهای بهروز و کارآمد عامل مهمی در دستیابی به برتری نظامی محسوب میشود؛ از آنجایی که این مکانها نقش بسیار کلیدی در صحنۀ نبرد و دفاع عامل و غیر عامل ایفا مینمایند؛ لذا توجه به آن در دکترین دفاعی حائز اهمیت بوده و عدم توجه به آن شکست امنیتی و نظامی را در پی خواهد داشت؛ هدف از این پژوهش، شناسایی مناطق آسیبپذیر نظامی و تحلیل علمی آن با استفاده از آنالیزهای مکانی در سامانه جی آی اس و روشهای تصمیمگیری چندمعیاره است؛ به این منظور، عوامل و فاکتورهای بسیار جامعی ازقبیل میزان شیب، زهکشی، دید و اختفاء، جنس خاک و زمین، جهت شیب، موانع و استحکامات موجود، کاربری اراضی، خطوط راه آهن و خطوط مواصلاتی جادهای، سازندها، مراکز جمعیتی، فاصله از مرز، لندفرمهای مرزی، شرایط آب و هوایی منطقۀ مرزی، دمای سطح زمین و غیره مورد بررسی قرار گرفت. پس از آمادهسازی دادهها و تشکیل پایگاه داده مورد نیاز، وزندهی به معیارها به روش سلسله مراتب فازی انجام و عملیات همپوشانی فازی در محیط نرم افزار ArcGIS انجام گرفت؛ در ادامه پهنهبندی منطقه در پنج گروه بسیار کمخطر، کمخطر، خطرپذیر، پرخطر و بسیار پرخطر استخراج شد. نتایج پژوهش با توجه به نقشۀ خطرپذیری نهایی استخراج شده، نشان میدهد که محدودههای باز و فاقد موانع طبیعی و مصنوعی، نزدیکی به مراکز جمعیتی و محورها و شاهراههای اصلی به سمت مراکز استان، از مناطق پرخطر محسوب شده که نیاز است در اولین فرصت جهت تقویت سامانه پدافندی آن، از طریق ایجاد موانع و استحکامات مصنوعی موثر اقدام شود؛ همچنین نقشۀ حاصلشده نهایی نقش بیبدیل آبهای سطحی را در دفاع عامل و غیرعامل گوشزد کرده و آن را عاملی تأثیرگذار در پدافند منطقهای و متحرک معرفی میکند.
The necessity of taking into account the high-risk defense areas is a fundamental issue to be considered by military planners in order to mitigate the armament and human casualties in critical and emergency situations. The study of land surfaces and capturing its different features using updated and efficient means counts as a critical factor in achieving military advantages. Taking these places into account is of much consequence in defense doctrine, otherwise a military and security failure will be followed, as they play a key role in the battlefield and active and passive defense actions. This research aims to detect the militarily vulnerable parts, as well as to conduct a scientific analysis of it using spatial analyses in GIS and multiple-criteria decision-making methods. For this purpose, some comprehensive factors have been studied such as slope length, drainage, vision and concealment, the soil type, the dip direction, the existing obstacles and fortifications, the land uses, road and railway communication lines, the geological formations, population centers, the distance from the borders, border landforms, the climatic conditions in the border areas, the temperature of the surface of the earth, etc….After the preparation of the data and formation of the required database, the criteria were weighted through the application of the Fuzzy-AHP method and the fuzzy overlay operation was conducted in the ArcGIS software environment. These were followed by zoning the areas in five groups: very low-risk, low-risk, risky, high-risk, and very high-risk. With a view to the final risk plan achieved, the research findings show that open areas that lack natural and artificial barriers, as well as proximity to the main highways, population centers and axes are regarded as high-risk areas, which are required to get managed carefully by the creation of artificial obstacles and fortifications in order to strengthen its defense system. Also, the final plan highlights the matchless role surface waters play in passive and active defense, introducing them as influential factors in regional and moving defense.
خلاصه ماشینی:
شناخت زمين و آشنايي با ويژگيهاي مختلف آن با استفاده از ابزارهاي به روز و کارآمد عامل مهمي در دستيابي به برتري نظامي محسوب ميشود؛ از آنجايي که اين مکان ها نقش بسيار کليدي در صحنۀ نبرد و دفاع عامل و غير عامل ايفا مينمايند؛ لذا توجه به آن در دکترين دفاعي حائز اهميت بوده و عدم توجه به آن شکست امنيتي و نظامي را در پي خواهد داشت ؛ هدف از اين پژوهش ، شناسايي مناطق آسيب پذير نظامي و تحليل علمي آن با استفاده از آناليزهاي مکاني در سامانه جي آي اس و روش هاي تصميم گيري چندمعياره است ؛ به اين منظور، عوامل و فاکتورهاي بسيار جامعي ازقبيل ميزان شيب ، زهکشي، ديد و اختفاء، جنس خاک و زمين ، جهت شيب ، موانع و استحکامات موجود، کاربري اراضي، خطوط راه آهن و خطوط مواصلاتي جاده اي، سازندها، مراکز جمعيتي، فاصله از مرز، لندفرم هاي مرزي، شرايط آب و هوايي منطقۀ مرزي، دماي سطح زمين و غيره مورد بررسي قرار گرفت .
ـ حديدي و همکاران (١٣٨٨)، به کاربرد سنجش از دور و سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي در عمليات هاي نظامي در منطقه اي واقع در غرب کشور پرداخته است و با استفاده از تواناييهاي نرم افزارهاي موجود کليۀ آناليزهاي مورد نياز را به صورت لايه هاي اطلاعاتي آماده و تعدادي از نقشه هاي موضوعي مفيد براي انجام عمليات هاي مختلف نظامي توليد نموده است .