چکیده:
معماری ایرانی سراسر نظم و هندسه است. در آثار حکیمان و فیلسوفان مسلمان جابهجا به اهمیت هندسه و شکلهای هندسی برمیخوریم. چنانکه گفتهاند اخوانالصفا غایت قصوای علم هندسه را آماده کردن روح انسان برای تفکر و تعقل در حقایق بدون توجه و احتیاج به عالم محسوسات، میدانند و نتیجه آشنایی با هندسه را تمایل روح به ترک این عالم و پیوستن به عالم معقولات و زندگانی ازلی میپندارند. ایشان برای شکلهای هندسی «فضایل»، «صفات» و «خصایص» مشخص قائلاند. اخوانالصفا در رساله دوم خویش از مجموعه رسائل، هندسه را به دو مقوله تقسیم کرده است: هندسه محسوس و هندسه معقول؛ هندسه محسوس عاملی بر صناعت و آفرینش عملی و هندسه معقول را علت فکر و آفریننده علم و هر دو را راهی برای درک حکمت و جوهر نفس میداند و درجایی دیگر هندسه را راهی بهسوی تقویت فکر و خیال برای ادراک جوهر نفس و ذات اشیاء در نظر گرفته است. این پژوهش در پی بررسی آرای اخوانالصفا در مورد عدد، هندسه و مطالعه آن در نقوش هندسی گنبد کبود مراغه میباشد. گنبد کبود مراغه حلقه میانی معماری سلجوقی و ایلخانی هست و به لحاظ نقوش هندسی و بهکارگیری تزئینات و رنگ در نوع خود کمنظیر میباشد. روش تحقیق بهصورت تاریخی- تفسیری و تجزیه اطلاعات کیفی و گردآوری اطلاعات به روش اسنادی است. در این راستا بنای گنبد کبود مراغه بهعنوان مطالعه موردی بررسی خواهد شد. متخصصان این گنبد را به لحاظ تحولاتی که در ساختار گره هندسی و تزئینات معماری ایجاد کرده، نقطه پیوند بین تاریخ هنر با تاریخ معماری و با تاریخ ریاضیات میدانند. نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که انتخاب و کاربرد اشکال هندسی و حتی رنگ، تصادفی نبوده و مانند سایر اجزای هنر اسلامی از مبانی اعتقادی خاصی برخوردار است. میتوان یافتههای مطالعه را به طراحی گره هندسی در بعد دوم، استفاده از مفاهیم رنگ و اعداد و تناسبات خاص تقسیم نمود. انتخاب این نقشمایهها میتواند با مفاهیمی چون هندسه محسوس و معقول که اخوانالصفا مطرح کردهاند نسبت معناداری داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
بررسي آراء اخوان الصفا در مورد علم عدد و هندسه مطالعه موردي نقش مايه ها و تزئينات هندسي گنبد کبود مراغه حميدرضا آشتياني * :دانشجوي کارشناسي ارشد معماري اسلامي، دانشکده معماري و شهرسازي، دانشگاه هنر اسلامي تبريز h.
گنبد کبود مراغه ، اخوان الصفا، نقش مايه هاي هندسي، معماري سلجوقي * نويسنده مسئول ١ معماري شناسي | نشريه اختصاصي معماري و شهرسازي ايران مقدمه بسياري از مفاهيم اسلامي به هندسه آميخته است .
اين پژوهش بر آن است تا با بررسي آراء اخوان الصفا دربارة هندسه ، به مفاهيم نهفته در پس نقـوش هندسي و تناسبات معماري اسلامي پي ببرد.
نسبت ميان انديشه هاي اخوان الصفا درباره هندسه و تناسبات به کاررفته در معماري گنبد کبود مراغه به چه صورت است ؟ اين پژوهش به روش تاريخي- تفسيري و در قالب پژوهش هاي کيفي صورت گرفته و شيوه ي گردآوري اطلاعات کتابخانه اي و ميداني بوده است .
شـکي نيسـت اخـواني کـه بـا آراي فيثاغوريان ، سقراط ، افلاطون ، ارسطو و نوافلاطونيان آشنا بودند و بنيان هاي نظري هنر را بر اين اساس ميشناختند، مفهوم صناعت را در همان ساحت بـا تأکيـد ۵ معماري شناسي | نشريه اختصاصي معماري و شهرسازي ايران بر آيات قرآن و فرهنگ اسلامي مورد تأمل قراردادند و ضمن کاربرد آن در تمامي معلومات و مصنوعات بشري بر مصـاديق هنـري آن ، بـه معنـاي اخـص ، نيـز تأکيـد کردند (همان ، ٩٥-٩٦).
٧ معماري شناسي | نشريه اختصاصي معماري و شهرسازي ايران بررسي مفاهيم عددي و هندسي انديشه اخوان الصفا در نقوش هندسي گنبد کبود مراغه بسياري از طرح هاي هندسي به ويژه انواع گره ، اغلب به شمسه ختم ميشوند.