چکیده:
برپایة اسناد باستانشناختی و انسانشناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره میشدهاند. در میان تمدنهای باستانی ایران، شهر سوخته بهسبب انتشار مداوم نتایج کاوشهای درازمدت و علمی مورد مطالعاتی مناسبی برای بررسی جایگاه اجتماعی زنان بهشمار میرود. این نوشتار، پژوهشی تاریخی است که از دیدگاه ماهیت توصیفیـ تحلیلی و از دیدگاه هدف بنیادی نظری بهشمار میرود و دادههای کیفی و کمی آن به شیوة اسنادی با نمونهگیری هدفمند دادهاندوزی شدهاند. مهرها که نشانة جایگاه برجستة اجتماعی، منصب حکومتی یا مشارکت در تجارت هستند، در شهر سوخته تقریباً بهطور کامل به زنان تعلق دارند. اجساد خفته در بسیاری از گورهای زنانة شهر سوخته را براساس شمار بالای گورآوندها میتوان صاحب سرمایه دانست. فراوانی این اشیا بهویژه در دورة دوم، که جمعیت و توان بازرگانی شهر سوخته به اوج میرسد، آشکار میکند که زنان شهر سوخته (دستکم در دورههای دوم و چهارم) بهطور میانگین از مردان ثروتمندتر بودهاند. در شهر سوخته، اسلحه بهندرت یافت میشود و بهجای آن در کنار زنان درگذشته اغلب اشیای زینتی و لوازم گوناگون آرایش نهاده شده. با توجه به مالکیت مهرها، میتوان پیشنهاد کرد که کالاهای تولیدشده در روستاهای اقماری را زنان در شهر به فروش میرسانده یا به مناطق دیگر صادر میکردهاند. برپایة شواهد تحلیلشده در این مقاله نگارنده بر این باور است که جامعة شهرسوخته دستکم در بخش مهمی از تاریخ 1300سالة خود به شیوة مادرمحوری اداره شده است و زنان آن سهم چشمگیری در شکلگیری اجتماعی و اقتصادی این تمدن داشتهاند.
Based on archaeological and anthropological findings, some of ancient societies were governed by social system of matriarchy. Among the ancient civilizations of Iran, Shahr-i Sokhta is a proper case study to examine the social status of women, due to its continuous publications, which are results of long-term scientific excavations. This article is a historical research with descriptive analytical method and quantitative and qualitative data, looking for evidences of matriarchal system in Shahr-i Sokhta. Seals in an ancient society represent prominent social status, state power, or participation in trade. In Shahr-i Sokhta graveyard, seals are almost entirely owned by women. Based on the high number of valuable objects, many of the buried females can be considered rich. Plentitude of these objects, especially in the second period, when the city’s population and commercial capacity reaches its peak, reveals that women of Shahr-i Sokhta (at least in the second and fourth periods) were on average richer than men. Guns are rarely found in Shahr-i Sokhta, and instead, alongside the deceased women often there are decorative objects and various accessories. Given the ownership of the seals, it can be suggested that the goods manufactured in the surrounding villages, have been sold in the city or exported to other regions by women. Based on the evidence analyzed in this article, the author believes that the society of Shahr-i Sokhta was governed by a matriarchal system, at least in an important part of its 1300-year history, and its women have contributed significantly to the social and economic formation of this civilization.
خلاصه ماشینی:
جایگاه اجتماعی زنان در تمدن باستانی شهر سوخته 1 صدرالدین طاهری چکیده برپایۀ اسناد باستان شناختی و انسان شناختی برخی از جوامع باستانی با ساختار مادرمحور اداره می شده اند.
در جست وجوی یک جامعۀ مادرمحور در دوران پیش از تاریخ فلات ایـران ، ایـن نوشتار تلاش دارد با استناد به آمارهای در دست از کاوش های شهر سوخته ، جایگـاه زنـان را در این تمدن بزرگ باستانی پی جویی و شمایی از شیؤە اجتماعی ادارٔە این جامعه ترسیم کند.
نوشتار حاضر از سوی دیگر پژوهشی ژرفانگر به شمار می رود که برای فهم جایگـاه اجتمـاعی زنان در شهر سوخته به یک مطالعـۀ مـوردی بـر داده هـای باسـتان شـناختی بـه دسـت آمـده از کاوش های این منطقه دست زده است .
اجسـاد خفتـه در بسیاری از گورهای زنانه شهر سوخته را براساس ایـن معیـار مـی تـوان صـاحب مکنـت و سـرمایه دانست ؛ مثلا در کنار بانویی که در گور ١٧٠٥ آرمیده (تصویر ٣)، شمار بسـیاری ظـرف هـای سـفالی ، یک سرمه دان با میلۀ سرمه کش مفرغی و تکه های پارچه یافت شده است [٥، ص ٥٥٤].
در شهر سوخته ، این مهرها نه در گورهای مردان ، بلکه بیشتر در کنار اسکلت زنان یافت شده اند.
“Dynamics of an early South Asian urbanization: first period of Shahr-i Sokhta and its connections with Southern Turkmenia”.
“Analisi paleodemografica comparativa della popolazione di Shahr-i Sokhta (Sistan, Iran, III millennio a.
The Shahr-I Sokhta graveyard (Sistan, Iran): excavation campaigns 1972-1978, Rome: IsIAO.