چکیده:
دعاوی تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق که در نظام حقوقی به دعاوی تصرف یا دعاوی ثلاثه نیز معروفند ازجمله دعاویی هستند که پروندههای زیادی را در مراجع قضایی ما تشکیل میدهند. حمایت قانونگذار از تصرف با لحاظ وصف کیفری برای این دعاوی از یک سو و رسیدگی بدون رعایت تشریفات دادرسی و خارج از نوبت در دادگاه حقوقی از سوی دیگر اشخاص را در طرح چنین دعاویی ترغیب مینماید. مبنای حمایت قانون از این دعاوی حفظ نظم اجتماعی موجود است و ضابطه تشخیص این دعاوی مواد 159 تا 160 قانون آیین دادرسی مدنی میباشد. در این مقاله ارکان و معیارهای تشخیص این دعاوی و قواعد مشترک آنها با تحلیل و نقد رأی صادره از یکی از شعب دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب تهران که بیانگر چگونگی استنباط قضایی در مقام رسیدگی و تشخیص نوع هریک از این دعاوی میباشد بیان میگردد.
خلاصه ماشینی:
بنابراين اشخاص به جاي اينکه دعاويي مانند خلع يد يا مالکيت را مطرح نمايند که از يک سو نياز به ارائه دليل بـراي اثبـات مالکيـت دارنـد و از سـوي ديگر به لحاظ کثرت دعاوي، وقت گير و هزينه بر ميباشند ترجيح ميدهند درصـورتيکـه ملک آنها مورد تصرف از ناحيۀ ديگري قرار گرفته يـا مزاحمتـي در انتفـاع و اسـتفاده از ملک يا حقشان صورت گيرد، حسب مـورد مبـادرت بـه طـرح دعـواي تصـرف عـدواني، مزاحمت يا ممانعت از حق نمايند؛ زيرا از يک سو قانونگـذار از ظـاهر تصـرف حمايـت و رسيدگي بدون رعايت تشريفات آيين دادرسي در دادگاه هاي حقوقي را درخصـوص ايـن دعاوي مقرر نموده و از سوي ديگر براي اين اعمال وصف کيفري نيز در ماده ٦٩٠ قانون مجازات اسلامي پيش بيني کرده است .
ممکن است گفته شود با سکوت قانون درخصـوص مـدت تصـرف لاحـق خوانده با احراز سبق تصرفات خواهان و لحوق تصـرفات خوانـده و عـدواني بـودن آن ولـو اينکه مدت تصرفات خوانده چندين سال هم باشد بايد حکم به رفع تصرف عدواني خوانده صادر شود، درحاليکه چنانکه بيان کرديم مبناي قانونگذار در دعاوي تصـرف عـدواني چـه در مقررات آيين دادرسي مدني و چه در ماده ٦٩٠ قانون مجازات اسلامي، حمايت از نظـم عمومي است و درصورتيکه ملکي چند سـال در تصـرف خوانـده باشـد نمـيتـوان گفـت تصرفات وي خلاف نظم عمومي است ؛ زيرا اهالي محل مدتهاست که ايشان را متصـرف آن ملک دانسته و به نوعي ميتوان گفت که نظم موجود با تصرفات وي خو گرفته و اتفاقا اگـر تصرفات وي ناديده گرفته شود يا کسي ملک را از تصـرف وي خـارج نمايـد ممکـن اسـت براي اهالي محل سؤال باشد يا نظم محل به هم ريخته شود.