چکیده:
زیلو، زیرانداز تختپنبهای است با مقاومت در برابر حرارت و جذب گرما، که مردم نواحی گرم و خشک کویر مرکزی ایران همچون یزد، میبد، اردکان، اردستان، کاشان و سمنان، برای در امان ماندن از گرما میبافتند و در مساجد، اماکن عمومی و مذهبی و منازل استفاده میکردند. اما امروزه بافت و کاربری این هنر بومی در کاشان، بهشدت رو به کاهش است و جز اندکی از بافندگان بدان مشغول نیستند. از آنجا که پژوهش مدوّنی دربارۀ زیلوبافی کاشان صورت نگرفته است، نگارندگان در پژوهش پیش رو تاریخچۀ زیلوبافی در این شهر را بررسی کرده، ابزارهای بافت، مراحل پیش از تولید و روند تولید آن را، با توجه به جامعۀ آماری دهنفره شامل هشت نفر بافندۀ زیلو، یک نفر فروشندۀ زیلو و مسئول مرکز هنرهای سنتی کاشان، بهمنظور شناخت علل زوال این هنر بومی بررسی نمودهاند. نتایج حاصل از این پژوهش توصیفیتحلیلی در جامعۀ آماری زیلوبافان شهر کاشان، نشانگر آن است که صنعتی شدن شهر کاشان با تأسیس کارخانههای مختلف بهخصوص ریسندگی و تولید و مصرف فرش ماشینی، موجب به حاشیه راندن زیلوبافی شده است. همچنین بالا رفتن میانگین سن استادکاران زیلوباف، نیاز به جایگزین شدن آنها را با نیروی جوان آموزشدیده تشدید میکند و همکاری همهجانبۀ ارگانهای دولتی و خصوصی را برای پیشگیری از فراموش شدن این هنر بومی و سنتی میطلبد.
Zilu is a flat heat resistance cotton rug, which was used in hot and dry parts around Iran’s Dasht-e Kavir like Yazd, Meybod, Ardakan, Ardestan, Kashan, and Semnan in order to protect places like Mosques, public and religious places, and houses from the heat. But these days the creation and usage rate of this native art is decreasing and only a few weavers are still in this business. Due to the lack of written research about Kashan’s Zilubafi, this study’s authors seek to find the reason behind this art’s declination through studying the history, tools and pre-production and production process of Zilubafi based on the statistical population of 10 people, consisting of 8 zilu weaver, one zilu salesman, and the head of Kashan’s ancient art center. This descriptive-analytical study shows that the art of Zilubafi is declining because of the city’s industrialization process, the establishment of different factories, especially spinning factories, and production and usage of factory produced carpets. Also, the high age of these weavers brings out the need to train new and young Zilu weavers. Saving this ancient and native art requires the cooperation of both governmental and private organizations
خلاصه ماشینی:
از آنجا که پژوهش مدوّنی دربارۀ زیلوبافی کاشان صورت نگرفته است، نگارندگان در پژوهش پیش رو تاریخچۀ زیلوبافی در این شهر را بررسی کرده، ابزارهای بافت، مراحل پیش از تولید و روند تولید آن را، با توجه به جامعۀ آماری دهنفره شامل هشت نفر بافندۀ زیلو، یک نفر فروشندۀ زیلو و مسئول مرکز هنرهای سنتی کاشان، بهمنظور شناخت علل زوال این هنر بومی بررسی نمودهاند.
علل زوال زیلوبافی شهر کاشان چیست؟ جامعۀ آماری مورد پرسش، تنها افراد فعال باقیمانده در این حرفه در کاشان از جمله از یک نفر فروشنده و مدیر یک کارگاه زیلوبافی، مدیر مرکز هنرهای سنتی کاشان، دو نفر زیلوباف جوان آموزشدیده در این مرکز، چهار نفر زیلوباف مشغول به کار و همچنین دو نفر زیلوباف پیشکسوت غیرفعال هستند.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) تصویر 3: محمدحسین فدوی، آموزشدیده در مرکز هنرهای سنتی کاشان که اقدام به راهاندازی یک دستگاه زیلوبافی در خانۀ بروجردیها کرده است.
در شکل سنتی و چوبی آن، با کمی خمیدگی رو به جلو (تصویر 13) است، این ستونها بهمنظور محکم نگهداشتن تیر پایین و بالا کاربرد دارند، که چرخش آنها را در هنگام بافت و پیچیدن زیلو امکانپذیر میکند.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) (به تصوير صفحه مراجعه شود) تصویر 21: راست: بُنچار؛ چپ: استاد غفار سردابی در حال ماسوره کردن بهوسیلۀ بُنچار در گذشته، بافت بهوسیلۀ دو نفر، یکی استاد بافنده و دیگری شاگرد پنجه زن، انجام میگرفته است که معمولاً از نوجوانها برای این کار کمک میگرفتند.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) تصویر 33: آقای باغمیرانی از پیشکسوتان زیلوبافی کاشان است که در حال حاضر مشغول به کار نیست.