چکیده:
امروزه پراکندهرویی یکی از مهمترین مسائل توسعه شهری کشورهای در حال توسعه است. این مفهوم بیشتر در نیمقرن اخیر وارد ادبیات مدیریت و برنامهریزی شهری این کشورها شده است. البته ماهیت این پدیده در کشورهای در حال توسعه با کشورهای توسعهیافته متفاوت است. این پدیده در این کشورها اغلب بهدلیل روستاگریزی و در کشورهای توسعهیافته بهدلیل شهرگریزی بهوقوع میپیوندد. این پدیده در کشورهای توسعهیافته اغلب بهواسطه گسترش شهر بر روی عرصههای روستایی پیرامون روی میدهد. برخی شهرهای ایران نیز همانند سایر کشورهای در حال توسعه، این نوع گسترش را در مرحله رشد شتابان خود در ششدهه اخیر تجربه کرده که شهر بابل یکی از این شهرها است. این روند اغلب موجب استحاله و دگردیسی ساختاری و کارکردی روستاهای کشور و ادغام آنها در شهرها شده است. از جمله این پیامدها، تغییر نقش اقتصادی این روستاها از کشاورزی به خدماتی است. جامعه آماری این پژوهش، شهر بابل و روستاهای واقع در بخش مرکزی شهرستان بابل است. محدوده زمانی این پژوهش، سال 1335 تا 1395 است. سوال اصلی این پژوهش این است که شهر بابل از چه الگوی گسترشی در سالهای 1335 تا 1395 برخوردار بوده و چه تغییرات اقتصادی را در روستاهای پیرامون خود در محدوده بخش مرکزی شهرستان بابل برجای گذاشته است؟ بنابراین هدف این پژوهش، شناخت الگوی گسترش شهر بابل در این دوره و تأثیر آن بر ویژگیهای اقتصادی روستاهای پیرامون آن است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از حیث نوع داده، کمی است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام میپذیرد. داده و اطلاعات این پژوهش اغلب به روش کتابخانهای جمعآوری شده است. جهت تحلیل داده و اطلاعات این پژوهش از آمار توصیفی استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که پراکندهرویی شهر بایل در این دوره موجب تغییر نسبت شاغلین بخشهای اقتصادی این شهر و روستاهای پیرامون آن شده است.
خلاصه ماشینی:
بر اساس آن نتایج ، با توجه به این که توسعه فیزیکی شهر بیرجند از یک سو سبب برچیده شدن فعالیت های کشاورزی و دامداری و به بیان دیگر، تغییر اراضی کشاورزی به عنوان سرمایه های محیط زیستی محدود و تجدیدناپذیر به کاربری مسکونی شده و از سوی دیگر عمده سرمایه شکل یافته ناشی از افزایش ارزش زمین در روستاهای پیرامونی امکان جذب در اقتصاد این فضاها را نیافته و به بازار سرمایه شهر وارد گردیده ، میتوان اذعان نمود که رشد فیزیکی مادرشهرهای منطقه روستاهای پیراشهری خود را در خلاف جهت توسعه پایدار سوق داده ، امری است که مسئولان برنامه ریزی کشور نمیتوانند به آن بیاعتنا باشند.
این تغییر نشانگر کاهش جمعیت روستایی این شهرستان به تأثیر از پراکنده رویی شهر بابل به پیرامون و ادغام برخی سکونتگاه های روستایی در آن است .
تغییر نقش اقتصادی روستاهای پیرامون شهر بابل همان گونه که در جدول شماره ٤ و شکل های شماره ٦ و ٧ نشان داده شد، کارکرد اقتصادی غالب بخش مرکزی شهرستان بابل از سال ١٣٣٥ تا ١٣٥٥ کشاورزی بوده است .
نسبت شاغلان بخش مرکزی و نقاط روستایی شهرستان بابل از سال ١٣٣٥ تا ١٣٩٠ {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: مرکز آمار ایران ، ٩٠-١٣٣٥ (رجوع شود به تصویرصفحه) ٥) نتیجه گیری شهر بابل رشد شتابان جمعیت و مساحت خود را در سال های ١٣٣٥ تا ١٣٩٥ تجربه کرده است .
پراکنده رویی شهر بابل به ادغام و الحاق ١٦ آبادی پیرامون به آن در طی سال های ١٣٣٥ تا ١٣٩٥ شده است .