چکیده:
زنان در دورهٔ قاجار همواره به عنوان عضوی فعال از جامعه حضور داشتند و نقش مهمی در امور سیاسی
اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی برعهده داشتند. یکی از زنان قدرتمند در دوران قاجار ملک جهان خانم
مهد علیا همسر محمد شاه قاجار است. جهان خانم مشهور به نواب و ملقب به مهد علیا متولد
۱۲۲۰ ق/ ۱۸۰۵ م، دختر محمدقاسم خان پسر سلیمان خان اعتضادالدوله قاجار قوانلو و نو هٔ دختر ی
فتحعلیشاه است. در واقع هدف از این پژوهش بررسی نقش و فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و
موقوفات ملک جهان خانم مهد علیا در دوران قاجار است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است
که ملک جهان خانم چه نقشی در جریانات سیاسی و اجتماعی در دوران قاجار داشته است. فرضیهٔ
تحقیق آن است که ملک جهان خانم نقش مهمی در انتصاب حکام و وزرا داشته و در امور عام المنفعه
فعالیت داشت و آثاری وقف کرده بود. روش پژوهش نیز مبتنی بر کار کتابخانهای و عمدت ا بر یک مطالع ه
تاریخی-تحلیلی استوار است.
خلاصه ماشینی:
یکی از آنان ملک جهان خانم مهد علیا همسر محمد شاه بود که بیشتر اقدامات سیاسی وی بعد از مرگ شاه و در دورهٔ ناصرالدین شاه است.
۲- زندگانی مهد علیا در دوران محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار : در دورهٔ محمدشاه (حک:۱۲۵۰-۱۲۶۴ق/۱۸۳۴-۱۸۴۸م )یکی از زنان قدرتمند در عرصهٔ فعالیتهای سیاسی ملک جهان خانم (متولد ۱۲۲۰- ۱۲۹۰ق.
۳-موقوفات ملک جهان خانم: مهد علیا مادر ناصرالدین شاه همسر محمدشاه نیز در دوره قاجار آثاری وقف کرده و اعمال خیری انجام دادهاست و در امور عامالمنفعه فعالیت داشت.
ملک جهان خانم در عرصهٔ فرهنگی و شعر نیز مهارت داشت و از وی شعرهایی برجای ماندهاست: از مرد و زن آنکه هوشمند است اندر همه حال سربلند است بی دانش اگر زن است اگر مرد باشد به مثال خار بی درد ۵-فعالیت های سیاسی مهد علیا در دوران قاجار: پس از درگذشت محمدشاه در قصر محمدیه واقع در شمال غربی باغ فردوس تجریش مهد علیا تا رسیدن ناصرالدین میرزا از تبریز اداره امور را به عهده گرفت و به مدت چهل و پنج روز با هر سیاست و حیلتی بود شاهزادگان و درباریانی که به فکر گردنکشی بودند تا آمدن پسر از تبریز آرام ساخت.
یکی از زنان در دوره قاجار که توانست نقش مهمی ایفا کند ملک جهان خانم مهد علیا همسر محمد شاه قاجار میباشد.
مهد علیا آثاری نیز وقف کرده بود و در امور عامالمنفعه فعالیت داشت؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ملک جهان خانم در دوره قاجار نقش مهمی در امور سیاسی و اجتماعی داشتهاست.