چکیده:
گردشگری پایدار رهیافت جامعی است که خواهان رشد بلندمدت صنعتگردشگری بدون اثرات مخرب بر زیستبومهای طبیعی است. گردشگری شهری پایدار دو اصل مهم بازیابی منابع فرهنگی و رشد اقتصادی را دنبال میکند و دستیابی به آن بدون برنامه ریزی نخواهد بود. مردم دزفول به منظور مقابله با وضعیت آبوهوایی حاد منطقه دست به ساخت بناهای متناسب با اقلیم و بدون نیاز به استفاده از انرژیهای فسیلی برای سرمایش و گرمایش با دستاورد حفظ محیط زیست زدهاند. شوادونها، بقایای قمشها، سربطاقها و کتها از جمله آثار منحصربفرد معماریدستکند برجای مانده در منطقه برای مقابله با وضعیت آبوهوایی خوزستان هستند. سازههای نام برده در مواردی مانند شهرها و راههای زیرزمینی برای فرار از تنگنای شدید اقلیمی به صورت مجموعههای به هم پیوسته عمل میکردند که تا زمان معاصر استفاده از آنها در منطقه رایج بوده است. در پژوهش حاضر ضمن معرفی سازه های دستکند دزفول و عوامل شکلگیری آن، طرح احیای این نوع معماری برای اولین بار با رویکرد گردشگری پایدار و تبدیل به پیادهراههای زیرزمینی ارائه خواهد شد. روش دادهاندوزی در این پژوهش بر اساس فعالیتهای میدانی، مطالعات کتابخانهای و مصاحبه با صاحبنظران و مردمانی است که تجربه استفاده از این نوع معماری را در زندگی روزمره خود داشتهاند. روش تحقیق در این نوشتار به صورت ترکیبی از تفسیری-تاریخی و توصیفی-تحلیلی میباشد. نتایج تحقیق نشان میدهد که استفاده از این سازههای بومی در صنعتگردشگری دارای اثرات مثبت اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیستمحیطی در منطقه و جامعه محلی می باشد.
خلاصه ماشینی:
در این میان در شهر باستانی دزفول با پیشینه ای تاریخی از زمان ساسانیان علاوه بر جای دادن آثار و بافت های تاریخی فراوان در دل خود در راستای برقراری تعادل درست با محیط و دارا بودن بستر سخت "کنگلومرایی نام نوعی از جنس بستر زمین است که به دلیل دانه بندی مناسب شن و ماسه و ترکیبات آهکی؛ در معرض رطوبت زمین بسیار سخت می شود که به آن بتن طبیعی نیز می گویند.
شناخت و بررسی ابعاد مختلف گونه های معماری دستکند باقی مانده، امکان حفاظت از این گونه معماری و مجموعه های سنت زندگی بخشی از مردمان این منطقه را که به فراموشی سپرده شده میسر می سازد و با توجه به خاص بودن اینگونه معماری با احیای آنها میتواند گام موثری در توسعه صنعت گردشگری خوزستان و حفظ فرهنگ و هویت تاریخی باشد که بیانگر قرنها تجربه ایرانیان برای سازگاری با طبیعت در این منطقه است.
احیاء و بازسازی این سازه های دستکند که بخشی از تاریخ شهر دزفول است می تواند موجب جذب گردشگران و علاقمندان به هنر معماری و در کل تاریخ و هنر این سرزمین باشد، همچنین فضاهای زیر زمینی می توانند در راستای توسعه پایدار شهری بکار گرفت شوند.
The present study attempts to introduce the Troglodytic Architecture monuments, discuss the multiple factors important in formation of these traditional structures and revive the functionality of this type of architecture for practical usage and transforming them to underground walk roads of tourism industry.
Key words: tourism, sustainable development, underground walk road, Troglodytic Architecture, Dezful