چکیده:
مطالعه ی نقش و کارکرد سیاسی- اجتماعی نهاد روحانیت شیعه ، نحوه ی پیدایی این تشکیلات، تغییر
موقعیت آنان در اجتماع و منافع و تعلقات مادی و عقیدتی آنها، نحوه ی تعامل و مناسبات نهاد دین و جامعه
را برای ما قابل فهم تر می کند لذا به منظور درک این ساختار و فرآیند، در پژوهش حاضر به بررسی نقش و
کارکرد سیاسی- اجتماعی گفتمان نهاد روحانیت شیعه در دوره ی پهلوی با تکیه بر نظریه ی میدان پی-
یربوردیو پرداخته ایم که مساله و پرسش اصلی رساله ی پیش رو را شکل می دهد. در این پژوهش، روش
تحقیق به صورت تحلیلی- تاریخی- گفتمانی و توصیف برخی المانهای نظریه ی میدانی پییربوردیو به
منظور بررسی نقش و کارکرد سیاسی- اجتماعی نهاد روحانیت شیعه در دورهی پهلوی بوده است که این
موضوع هدف اصلی این تحقیق را شکل می دهد. گفتمان روحانیت نیز در فراز و نشیب های مختلف با
فعالیت در میدانهای دینی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی و کارکردهایی از قبیل تاسیس حوزه ی علمیه در
قم و سراسر کشور و نیز تدوین نظریات حکومت اسلامی با بهرهگیری از اوضاع نابسامان اقتصادی و
فرهنگی و دینی به بسیج عمومی علیه حکومت پرداخته و در نهایت با انزوای گفتمان پهلویسم به تشکیل
حکومت اسلامی دست یافت. در واقع گفتمان روحانیت شیعه به صورت یک میدان موثر در دورهی پهلوی
بوده که توانست نقش مهم و تاثیرگذاری را در تحولات اجتماعی و سیاسی آن دوران ایفا کند.
خلاصه ماشینی:
اين نظريه به تحليل شيوه اي ميپردازد که طي آن سيستم هاي معاني يا «گفتمان ها»، فهم مردم از نقش خود در جامعه را شکل ميدهند و بر فعاليت هاي سياسي آن تأثير ميگذارند؛ يافته هاي تحقيق گفتمان روحانيت و کارکرد آن در ميدانهاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و ديني در دوران پهلوي اول : ١-٢- کارکرد روحانيت در ميدان سياسي: پس از انقراض سلسله قاجاريه در يازدهم آبان ماه ١٣٠٤ ش و تاجگذاري رضاشاه به جز مرحوم مدرس و مرحوم آيت الله شاه آبادي، برخي عالمان ديني تهران همچون آيت الله بهبهاني فرزند آيت الله سيد عبدالله بهبهاني از رهبران مشروطه ، ميرزا هاشم آشتياني و آيت الله فيروزآبادي در ابتداي سلطنت و بعضا در استدامه 1 آن ، روابط خوبي با دولت مطلقه و دربار داشته اند.
يعني نقش و کارکرد سياسي و اجتماعي سازمان روحانيت شيعه در عصر پهلوي بر اساس نظريه ي پير بورديو به چه صورت بوده است ؟ در پاسخ به اين پرسش فرضيه اصلي اينگونه طرح شد؛ گفتمان روحانيت از سال ١٣٠٤ تا ١٣٥٧ و در فراز و نشيب هاي مختلف توانست به مفصل بندي دالهاي گفتماني خويش پرداخته و با فعاليت در ميدانهاي ديني ، فرهنگي، اقتصادي و سياسي و کارکردهايي از قبيل تاسيس حوزه علميه در قم و سراسر کشور، و تدوين نظريات حکومت اسلامي با بهره گيري از اوضاع نابسامان اقتصادي و فرهنگي و ديني به بسيج عمومي عليه حکومت پرداخته و در نهايت با انزواي گفتمان پهلويسم به تشکيل حکومت اسلامي پرداخت .