چکیده:
در ایران، در دهههای اخیر، گفتمانهای اصلاحطلبی، اصولگرایی و اعتدال هر یک به گونهای به "بازنمایی" زنان پرداخته، هویتهایی را به آنان منتسب نموده و سیاستگذاریهای مربوطهشان را بر آن اساس بنا نهادهاند. گفتمان اعتدالطلب روحانی به عنوان جدیدترین و ناشناختهترین گفتمان در این عرصه کمتر مورد واکاوی علمی قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان سخنرانیهای روحانی، نماینده رسمی دولت اعتدال، به منظور شناسایی و معرفی ویژگیهای منتسب به زنان در این گفتمان است. رویکرد راهنما در تحقیق، رویکرد لاکلا و موفه بوده است. بر اساس تحلیل مضامین سخنرانیها میتوان گفت، «برابری جنسیتی» دال مرکزی این گفتمان بوده؛ «عفاف محوری»، «همارزی فضای عمومی و خصوصی»، «نقشهای اجتماعی فراسنتی»، «بازخوانی اسلامی- انقلابی از جنسیت» و «نگاه غیر امنیتی به حضور زنان» برهههایی هستند که زنجیروار حول دال مرکزی بالا برای تثبیت موقتی معنای هویت و جایگاه اجتماعی زنان مفصلبندی شدهاند. همچنین به نظر میرسد گفتمان اعتدال، بیشتر "اجتماعی - اقتصادی" است تا سیاسی (اصلاح طلبی) یا فرهنگی (بنیادگرایی)؛ اما مجموعه دالهای مورد تاکید آن با گفتمان اصلاح طلبی قرابت و سنخیت بیشتری دارد تا گفتمان اصولگرایی.
Women’s issues have always been among the most controversial topics in various fields of study, especially in policy making. Accordingly, the two main discourses of the Islamic Republic of Iran, namely the fundamentalist and the reformist ones, have formed their own specific discourse. Rouhani’s moderate discourse, passing the two major ones, claims to have a balanced approach towards women’s issues. The aim of this study has been to explore the articulation of women’s cause in the present moderate presidency of Iran through discourse analysis. Laclau and Mouffe’s approach was used for this purpose. The data analysis showed that “gender equality” has been the nodal point of Rouhani’s discourse. Moreover, such issues as “chastity centrality”, “the equivalence of public and private spaces”, “meta-traditional social roles”, “the Islamic-revolutionary rereading of gender”, “women’s widespread social presence as a non-security issue” are the critical points which have been joint together around the nodal point mentioned above. It also seems that the discourse of moderation is rather socio-economical than political (regarding the reformists) or cultural (regarding the fundamentalists). However, the sum of the points under emphasis has more to do with the reformist discourse than the fundamentalist one
خلاصه ماشینی:
بـر اسـاس تحلیـل مضامین سخنرانیها میتوان گفت ، «برابری جنسیتی» دال مرکزی این گفتمان بوده ؛ «عفـاف محـوری »، «هـم ارزی فضـای عمـومی و خصوصـی »، «نقـش هـای اجتمـاعی فراسـنتی »، «بازخوانی اسلامی- انقلابی از جنسیت » و «نگاه غیر امنیتی بـه حضـور زنـان » برهـه هـایی هستند که زنجیروار حول دال مرکزی بالا بـرای تثبیـت مـوقتی معنـای هویـت و جایگـاه اجتماعی زنان مفصل بندی شده انـد.
گفتمان غالب و هژمونیک جمهوری اسلامی با سپری شدن سال هـا، به تبعِ روی کار آمدن دولت های مختلـف ، خـرده گفتمـان هـایی چـون گفتمـان سـازندگی، گفتمان اصلاحات ، گفتمان عدالت محور [و اخیراً گفتمان اعتدال ] را در خود زایش نمود کـه با حفظ اصول و ارتباط لاینقطع با گفتمان مادر، معرف رویکردی نـوین بـه اصـول و مسـیر تعریف شده گفتمان مذکور بودند (صفری شالی، ١٣٩٤) در واقع سیاسـت هـای حـاکم بـر نظم گفتمانی زنان ، تابع و تحت تأثیر اصول و آموزه های گفتمان کلیتر دولـت مسـتقر بـوده است .
مفاهیمی مثل آزادی، آزادی بیان ، قانون گرایی، حقوق شهروندی، حفـظ و ارتقـای کرامـت و منزلت زنان که در حوزة گفتمان اصلاحات قرار داشت و این مفاهیم که از عرصـۀ سیاسـت ایران در انتخابات ٨٤ "طرد" شده بودند، دوباره به گفتمان اعتـدال روحـانی کـه منشـعب از گفتمان سازندگی ایران است ، وارد میگردند (گمشاد، ١٣٩٤) از ویژگـیهـای مهـم گفتمـان عدالت گرایی، " اسلام گرایی سیاسی رادیکال ، تأکیـد بـر اندیشـه هـای محافظـه کـاری سـنتی ایرانی، رویارویی با نظام جهانی، مردم گرایی همراه با نگرش پدرسالارانۀ سنتی[١٩]؛ تـوده - گرایی وظیفه محورانه "(صادقی فسایی و همکاران ١٣٩٥) و "تأکیـد بـر خـانواده و جایگـاه همسری و مادری و حضور زنان در خانواده " (صفری شـالی، ١٣٩٤) بـوده اسـت .