چکیده:
با مطالعه تاریخ تکامل سامانههای بودجهای سه مرحله زیرا را میتوان تمیز داد:
مرحله اول زمانی است که در آن نقش کنترلکنندهء بودجه وظیفهء اصلی آن شمرده شده است.
مرحله دوم اهمیت آن بهعنوان وسیلهای برای بهبود مدیریت مطرح میشود.
مرحله سوم نقش آن را در برنامهریزی اقتصادی و اجرای برنامهها و مدیریت عملکرد دولت مطرح شده است.
پس از جنگ دوم در کشورهای توسعهیافته به طراحی و اجرای نظامهایی مبادرت نمودند که اساسا در دستهء نظامهای بودجهریزی مبتنی بر بهبود مدیریت قرار داشته و تحت عنوان«بودجهریزی عملیاتی»در اشکال گوناگون نامیده شدند،و عموما در سالهای بعد در بیشتر این کشورها به حیات خود ادامه دادند. بودجهریزی عملیاتی در زمانها و کشورهای مختلف موجب اقدامات مختلفی شده است.دامنهء این اقدامات در سطح وسیع شامل دو تعریف ذیل است: 1.بودجهریزی عملیاتی در مورد ارائه بودجه با تأکید بر خروجیها به جای ورودیهای عملیات دولت؛
2.بودجهریزی عملیاتی در مورد طبقهبندی عملیات دولت براساس برنامهها و فعالیتهایی که منجر به تولید خروجیها میشود.در این تعریف عبارت بودجهریزی عملیاتی غالبا مترادف با بودجهریزی برنامهای به کارمیرود.
همچنین ادبیات وسیعی در مورد بودجهریزی برنامهای وجود دارد که متأسفانه به دلیل نبود الگوی منحصربهفردی از بودجهریزی برنامهای و نیز از آنجایی که عباراتی همچون بودجهریزی برنامهای،بودجهریزی عملیاتی،نظامهای طرحریزی، برنامهریزی و بودجهریزی1و به دنبال آن بودجهریزی مبتنی بر نتایج و خروجیها، غالبا در جای یکدیگر به کارمیروند این ادبیات را به آشفتگی کشانده است.در این مقاله تلاش کردیم تا با تشریح ویژگیهای هریک از نظامهای بودجهریزی نظیر:نظام طرحریزی،برنامهریزی و بودجهریزی،بودجهریزی برنامهای،بودجهریزی خروجی محور و بودجهریزی عملیاتی نوین سیر مراحل ایجاد و استقرار آنها را مطالعه کنیم.
By studying the evolution history of budgeting systems، you may discern three stages: In the first stage، controlling role of budget is regarded its major function. In the second stage، budget is considered as a means for management improvement. In the third stage، the role of budget is considered in economic planning، implementation of programs and government performance management. After World War II، the developed countries began to devise and apply types of budgeting systems that classified under performance-based in order to improve the management known as operational budgeting in various types; this budgeting system survived in most of these countries in later years. Operational budgeting has lead to different actions in different countries and in different times. These actions in extensive level comprise the following two definitions: 1. Operational budgeting in relation to budgeting with the emphasis on outputs of governments operations rather than the inputs 2. Operational budgeting in relation to classifying governments operations on the basis of plans and activities that lead to outputs production. In this definition، Operational budgeting is often used as synonymous to program-based budgeting. Meanwhile، there is a vast literature regarding program-based budgeting but unfortunately as there is not a unique model for program-based budgeting and since the terms such as program-based budgeting، operational budgeting، Planning-Programming-Budgeting System (PPBS) and results- or output-oriented budgeting are often used interchangeably، the literature has become chaotic. This paper tries to explain the characteristics and deployment trends of all budgeting systems such as planning system، planning-budgeting and modern operational budgeting.
خلاصه ماشینی:
"اصطلاحشناسی:مسیر بودجهریزی عملیاتی نوین1نظام طرحریزی،برنامهریزی و بودجهریزیعناصر: *بررسی و تعیین اهداف بلندمدت و اهداف کمی در هریک از حوزههای عمده فعالیت دولت *تجزیه و تحلیل خروجی برنامهها براساس اهداف ازپیشتعیینشده *محاسبه مجموع هزینههای برنامهها برای نهتنها یک سال بلکه برای سالهای آتی *تهیه برنامههای هزینهای چندساله *تجزیه و تحلیل روشهای جایگزین برای یافتن کارامدترین و اثربخشترین ابزار دستیابی به اهداف برنامهها *انجام اقدامات بالا بهعنوان بخش سیستمی فرآیند بررسی بودجهبودجهریزی برنامهای عناصر: *طبقهبندی واحدهای سازمانی در قالب برنامهها و فعالیتها *شناسایی هزینههای برنامهها و فعالیتها *تصمیمگیری در مورد اینکه خروجی این واحدها،باتوجه به این هزینهها،چه باید باشد.
راهنمای عمل سازمان ملل که براساس تجربه ایالات متحده تهیه شده بود،پیش شرطهایی برای استقرار موفق نظام بودجهریزی عملیاتی در کشورهای در حال توسعه به شرح زیر ارائه نمود: -روشهای اجرایی مناسب بودجهای -نظم و انظباط مالی -شیوههای کارامد ثبت و گزارش دادههای مالی و فیزیکی -هماهنگی نزدیک بین دستگاه مرکزی متولی بودجه و دیگر دستگاههای اجرایی دولت همانگونه که ملاحظه میشود همگی یا اغلب موارد مذکور،در کشورهای در حال توسعه یافت نمیشود(2003) .
عناصر اصلی این قانون *بهبود اعتماد عمومی نسبت به دولت از طریق پاسخگو ساختن دستگاههای اجرایی در قبال نتایج برنامههای خود *پیشبرد تحول و اصلاحات در دولت از طریق اجرای پروژه(طرح)های پایلوت با موضوع هدفگذاری،ارزیابی عملکرد و گزارش دهی پیشرفت اهدافـ *تمرکز بر نتایج،بهبود کیفیت خدمات و سنجش رضایتمندی مراجعه کنندگان،از خدمات دولتی *بهبود فرآیند تصمیمگیری با تولید و تسهیم اطلاعات مربوط به کارایی و اثربخشی برنامههای دولتالزامات قانون *استقرار سامانهای از برنامههاو گزارش های به هم مرتبط با هدف ایجاد مبنایی برای پیوند منابع به نتایجه *تمامی دستگاههای اجرایی موظفند برنامه راهبردی پنج سالهای تدوین کنند و حداقل هر سه سال یک بار آن را مورد بازنگری قرار دهند."