چکیده:
هدف این پژوهش، شناسایی ماهیت و چیستی رابطه صمیمانه در قرآن کریم و روایات اسلامی است؛ برای گردآوری و تحلیل دادهها، از روش تحلیل کیفی محتوای متون اسلامی استفاده شده و نتایج ذیل حاصل شد: ۱. علاقهها و پیوندهای خالص، نزدیک، شدید و بلندمدت دو یا چندجانبه همراه با خودفاشسازی، بیطرفی و عدالت، اجزای تشکیلدهنده رابطه صمیمانه است؛ ۲. عبور از یک رابطه سطحی به رابطه صمیمانه ویژگیهایی را میطلبد که میتوانند ماهیت و چیستی این رابطه را تشکیل دهد؛ این ویژگیها در روانشناسی عبارتند از: ۱. تاثیرگذاری عاطفی؛ ۲. رازدلگویی؛ ۳. پایداری؛ ۴. صداقت؛ ۵. همدلی. اما ویژگیهای رابطه صمیمانه در منابع اسلامی بنیادیتر و اساسیتر بوده و از نظر کمی رابطههای کمتری را شامل شده و به لحاظ کیفی از عمق و شدت بیشتری برخوردار است. این ویژگیها عبارتند از: ۱. خدامحوری؛ ۲. اخلاص؛ ۳. پایداری؛ ۴. تاثیرگذاری عاطفی. هر یک از این چهار ویژگی نشانههای خاص خود را دارند و حتی پایداری در منابع اسلامی با پایداری در رابطه صمیمانه از نظر روانشناختی تفاوت روشنی دارد؛ در این منابع علاوه بر تاکید به پایداری دوستی در دنیا، دوستان صمیمی نگرش و گرایش به آخرت را نیز در طرف مقابل مورد نظر قرار میدهند. به این ترتیب، علاوه بر آنکه در ویژگی ایمان به خدا و اخلاص، رابطه صمیمانه بر اساس منابع اسلامی از رابطه صمیمانه روانشناختی متمایز میشود، در نحوه دوام دوستی نیز رابطه صمیمانه مبتنی بر منابع اسلامی تفاوت فاحشی با وجود همین ویژگی در رابطه صمیمانه روانشناختی دارد.
This study aims to investigate the nature of an intimate relationship in the Qur'an and Islamic narrations. The data was collected and analyzed through a qualitative analysis of Islamic texts the results show that: 1. Bilateral or multilateral special, close, intense, and long-term relations and interests together with self- disclosure, neutrality and justice are components of an intimate relationship. 2. The conversion from a causal relationship into an intimate relationship has some features that form the nature of such a relationship. These features include: 1. emotional influencing, 2. secret telling, 3. constancy, 4. honesty, and 5. empathy. But the characteristics of the intimate relationship found in Islamic sources are more basic and fundamental and, quantitatively, they include less ties, and, they are more stable and more intense. These characteristics include: 1. faith in God, 2. sincerity, 3. Constancy and 4. emotional influencing. Each of these four characteristics has its own signs and even the idea of constancy of intimate relationship found in Islamic sources is clearly different from that presented by psychology. In these sources, not only emphasize on the lasting friendship in this world but also takes into account the attitude about close friends and about Hereafter into. Thus, in addition to the fact that the idea of intimate relationship found in Islamic sources is distinct from that presented by psychology in as far as faith in God and sincerity are concerned this idea is clearly distinct from a that presented by psychology in the way of ensuring lifelong friendship.
خلاصه ماشینی:
هر یک از این چهار ویژگی نشانههای خاص خود را دارند و حتی پایداری در منابع اسلامی با پایداری در رابطة صمیمانه از نظر روانشناختی تفاوت روشنی دارد؛ در این منابع علاوه بر تأکید به پایداری دوستی در دنیا، دوستان صمیمی نگرش و گرایش به آخرت را نیز در طرف مقابل مورد نظر قرار میدهند.
نخستین ویژگی رابطة صمیمانه در منابع اسلامی این است که چنین رابطهای بر اساس ایمان به اصول اعتقادی اسلام شکل میگیرد که در رأس آن، ایمان به وجود و یگانگی خداوند تبارک و تعالی قرار دارد.
گفتن اسرار و رازدلگویی که یکی از ویژگیهای رابطة صمیمانه است، بر اساس منابع اسلامی، اختصاص به دوستان مؤمن دارد و فرد مسلمان از در میان گذاشتن اسرار با غیرمؤمنین منع شده است: «اى كسانى كه ایمان آوردهاید!
ثانیاً، با توجه به کلمة «لاتتخذوا» در هر دو آیة شریفه که بیانگر منع از انتخاب غیرمسلمان بهعنوان محرم اسرار در آیة اول و منع از گزینش پدران و برادران مشرک بهعنوان «ولی و تکیهگاه» در آیة دوم است، روشن میشود که رابطة صمیمانه از نظر قرآن، به لحاظ ارزشی از چنان قداست و اهمیتی برخوردار است که نباید چنین رابطهای بین مؤمن و غیرمؤمن برقرار شود؛ حتی اگر آن غیرمؤمن پدر یا برادر فرد مؤمن باشد.
پنجمین ویژگی رابطة صمیمانه بر اساس منابع اسلامی، تأثیرگذاری عاطفی است؛ این ویژگی در روایات با تعابیر و مفاهیم مختلفی بیان شده است که در چهار دستة زیر بررسی میشود: 1.