چکیده:
مخروط آتشفشانی بیدخوان در بخش جنوب شرقی نوار آتشفشانی ایران مرکزی واقع شده است. وجود دره های عمیق و شبکه آبراهههای نامنظم در دامنه های این مخروط، نشانگر عملکرد درازمدت فرسایش و تکامل شبکه زهکشی می باشد. هدف این تحقیق شناخت ویژگی های مورفومتریک حوضه های زهکشی ، الگوی زهکشی، همچنین بررسی نیمرخ طولی و شواهد مورفولوژیکی حوضه ها به منظور تحلیل ارتباط آنها با فعالیت های تکتونیکی می باشد. نقشههای توپوگرافی رقومی 1:25000 ، عکسهای هوایی منطقه به مقیاس 1:55000 سال 1334 و مقیاس 1:20000 سال 1344 ، نقشههای زمین شناسی 1:100000 چهار گنبد و بردسیر، ابزارهای تحقیق را تشکیل دادهاند. برای دست یابی به هدف، حوضهها در نرم افزارهای GISوWMS ترسیم و محاسبات مورفومتری آنها در محیط Excel صورت گرفته است. بررسی شواهد ژئومورفولوژیکی تکامل الگوی زهکشی نشان میدهد که در حوضه مرکزی الگوی زهکشی شاخه درختی و نیمرخ طولی حالت تعادل را نشان می دهد. در حوضه های جانبی مخروط الگوی موازی تکامل یافته است. حوضه های یال جنوبی مخروط با داشتن بیشترین میانگین ارتفاع منطقه یعنی 4/3195متر دارای نیمرخ طولی محدب می باشند که جوان شدگی آبراههها را نشان می دهد. شکستگی در نیمرخ طولی، حفر عمیق و در برخی موارد مسدود شدن مسیر آبراهه ها و وجود پشته های فشارشی شاهدی بر فعالیت های تکتونیکی در یال جنوبی مخروط می باشد.
Review of Drainage Network Morphomerty on Bidkhan Volcano (Kerman Province) Abstract: Volcanic cones are among the simplest volcanic landforms. They are built by ejecta from a volcanic vent, piling up around the vent in the shape of a cone with a central crater. Volcanic cones are of different types, depending upon the nature and size of the fragments ejected during the eruption Bidkhan Mountain is located in the southeastern part of the central Iranian volcanic belt .Profound valleys and irregular drainage pattern on volcano side shows long time erosion and development of drainage network on it. This study aimed to identify geomorphometric characteristics of drainage basins, drainage pattern,as well as studying longitude river profile and morphologic evidence in order to analysis tectonic behavior on them . To obtain necessary data for this research topographic maps of 1:25000, Aerial photos:1:55000 and 1:20000 , geologic maps 1:100000 of Chaharghonbad and Bardsir and computer software were used as research equipments. To carry out the goal, drainage basin delimitate in GIS and WMS software and then morphometric statistics done in Excel. Based on the results of morphometric factors and comparing drainage pattern, in inner basin of caldera dendroid pattern developed and longitude profile shows equilibrium. In lateral basins parallel pattern has been developed. Southern basins shows high elevation (3195.4Meter) and longitude profiles are convex that shows youthfulness on valleys. It seems that this side of volcano affected by fault line showed on geologic map as an inferred fault . Fracture on longitude profiles, deep excavation and in some occasion barred valleys and pressure ridge are evidence of this purporst. Key Words: Bidkhan Volcano, Morphomerty, Drainage Pattern, Geomorphology
خلاصه ماشینی:
هدف اين تحقيق شناخت ويژگيهاي مورفومتريک حوضههاي زهکشي، الگوي زهكشي، همچنين بررسي نيمرخ طولي و شواهد مورفولوژيکي حوضهها به منظور تحليل ارتباط آنها با فعاليتهاي تکتونيکي ميباشد.
هدف اين تحقيق شناخت ويژگيهاي مورفومتريک حوضههاي زهکش مخروط بيدخوان، بررسي الگوي زهكشي و تاثير آن در نحوه فرسايش مخروط بيدخوان همچنين بررسي نيمرخ طولي حوضهها به منظور تحليل تاثير تکتونيک در تنظيم نيمرخ رودخانه ميباشد.
همچنين، تغييرات مورفومتريکي شبکه زهکشي در ارتباط با خطوارهها با عکسهاي هوايي 1:20000 و نقشههاي زمينشناسي تطبيق داده شدهاند تا در نهایت به شناخت ويژگيهاي مورفومتريک حوضههاي زهکشي، الگوي زهكشي، همچنين بررسي نيمرخ طولي و شواهد مورفولوژيکي حوضهها به منظور تحليل ارتباط آنها با فعاليتهاي تکتونيکي بپردازیم.
يافتههاي حاصل از تحليل اين ويژگيها در ارتباط با نيمرخ طولي هر حوضه به شرح زير ميباشد: ارتفاع و شيب متوسط حوضهها :حوضههاي يال جنوبي (7-8-9-10-11) پرشيبترين حوضههاي اطراف مخروط ميباشند.
(رجوع شود به تصوير صفحه) شکل 2: موقعيت حوضههاي زهکشي مورد مطالعه مخروط بيدخوان بر روي نقشه شيب منطقه (حوضه شماره 1 حوضه داخلي مخروط ميباشد که کالدراي آتشفشان را زهکشي ميکند) نيمرخ طولي حوضهها: شيب دره به وسيله نيمرخ طولي کنترل ميشود.
تغيير شيب زياد در نيمرخ طولي، حفر عميق و در برخي موارد مسدود شدن مسير آبراههها و وجود پشتههاي فشارشي در يال جنوبي مخروط بيدخوان از علائم مورفولوژيکي تاييد کننده فعاليتهاي تکتونيکي در اين منطقه ميباشند.