چکیده:
نوع رابطه بصری انسان و محیط در ارزیابی کیفیت محیط بسیار تاثیرگذار است. امروزه با گسترش بیضابطه بسیاری از شهرها حفظ هویت سیمای بصری آنها به فراموشی سپرده شده است و این فراموشی پیامدهای پیچیده و جبرانناپذیر بومشناختی به همراه داشته است. هدف اصلی پژوهش حاضر ارتقای کیفیت بصری و هویت شهری بوده است. پژوهش از نوع کاربردی و با روش توصیفی- تحلیلی و برپایه مطالعات پیمایشی صورت پذیرفته است. به منظور تجزیه و تحلیل دادهها تلفیقی از روش طبقهبندی کیفیت بصری (Q SORT) و ماتریس دستیابی به اقدامات (GAM) استفاده شده است. جهت برآورد شعاع دسترسی کاربرد دستور Buffer در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) لحاظ شدهاست. در راستای انجام پژوهش، ابتدا عکسهایی از 24 پارک مورد مطالعه گرفته شد سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه با حجم 100 نفر، معیارهای زشتی یا زیبایی هر عکس از دید افراد مختلف مورد پیمایش قرار گرفت. به منظور ارزیابی کیفیت بصری، 16 معیار اصلی در نظر گرفته شد. در نهایت، به هر یک از معیارهای کیفیت بصری مربوط به فضاهای سبز شهری، امتیازی مبتنی بر تحقق یا عدم تحقق این معیارها در فضای مربوطه (طبق روش GAM)، تعلق گرفت. نتایج روش تلفیقی Q-Sort و GAM طبقهبندی پارکهای شهر براساس عناوین "زشت" و "زیبا" است. بهگونهای که پارکهای شهربازی، آفرینش، آزادی به عنوان پارکهای زیبا و پارکهای معصومزاده و میرزاکوچکخان به عنوان پارکهای زشت شناخته شدند. همچنین، براساس یافتهها، مهمترین معیارهای ارتقا کیفیتبصری پارکهای شهری: نظم، خوانایی و مقیاس است. در خاتمه راهکارهای مناسب ارتقای کیفیت بصری و هویتبخشی به شهر ارائه شده است.
Visual relationship between humans and the environment is very effective in evaluating the quality of the environment. Today, with the unsystematic expansion of many cities, identity preservation of their visual aspect has been forgotten and this negligence has brought irreparable ecological and complicated consequences. The main objective of this study was to improve visual quality and urban identity. Study is applied research and has been done by descriptive-analytical method, based on survey. In order to analyze the data, combination of visual quality classification (Q SORT) and the goal achievement matrix (GAM) has been used. "Buffer" command is used to estimate the accessibility in geographic information system (GIS). In order to carry out research, at first photos of 24 parks which are studied, were taken ,then using a questionnaire with 100 people, ugliness or beauty standards of each photo, from the point of view of different people, was surveyed. In order to access visual quality, 16 main criteria were considered. Finally, to each of the criteria for visual quality of urban green spaces, points based on the fulfillment or non-fulfillment of the criteria in the relevant space (according to GAM method), was awarded. The results of the combination of Q-Sort and GAM method was, the classification of city park on the titles "ugly" and "beautiful". So that the parks "Shahrebazi", "Afarinesh" and "Azadi", as beautiful parks and the parks "Masoumzadeh" and "Mirza koochakKhan" were as ugly Park, mentioned. Also, based on the findings, the most important criteria to improve the visual quality of urban parks are: order, legibility and scale. In the end, solutions to improve visual quality and identity of the city is presented
خلاصه ماشینی:
, 1997; Van Herzele & Wiedemann, 2003; Parr, 2007; Maas et al.
اما امروزه با گسترش بیضابطه بسیاری از شهرهای بزرگ و افزایش جمعیت، تسلط مسئولین شهری به كنترل اوضاع اجتماعی و پرداختن به امور سیمای شهرها و ساماندهی آنها كمتر از گذشته گردیــده و حفظ هویت سیمای بصری شهرها به فراموشی سپرده شده است (هاتفی فرجیـــان و علیآبادی، 1:1393)؛ و در اغلب برنامههای شهرسازی ارتباط با طبیعت، کــه یکی از عوامل اصلی در تعریف هویت شهر میباشد، مورد بیتوجهی قرارگرفته است (شیعه و مشرف دهکردی، 316:1391).
با نظر به این مهم که هویت عاملی انسانی است و توسط مؤلفههای طبیعی ظاهر میشود و نیز در سنجش کیفیت بصری آنها نظر افراد مطرح میگردد، در این نوشتار سعی بر آن است که از میان روشهای مختلف موجود (نظیر: رهیافت تخصصی و رهیافت ادراکی، مدلسازی کیفیت بصری، طبقهبندی کیفیت بصری، تحلیل سازمان بصری، زیبایی شناسی بصری، تحلیل مؤلفههای اساسی، تبدیل کیفیت بصری به ابعاد کمی و قابل سنجش، شبکه تصویری و سیستم اطلاعات جغرافیایی)، روشی بکار گرفته شود که به کمک آن بتوان ذهنیت شهروندان از کیفیت بصری محیط را دریافت نمود؛ بنابراین روش طبقهبندی کیفیت بصری ( Q-Sort) و سیستم اطلاعات جغرافیایی به منظور حداکثر بهرهبرداری از نظر شهروندان در کنار کمی سازی کیفیت به کار گرفته شده است.
بهطورکلی میتوان گفت بسیاری از فضاهای سبز شهری در بجنورد از کیفیات بصری که نقش مهمی در هویت طبیعی یک شهر دارند، بیبهرهاند؛ اما وجود خاک حاصلخیز، پوشش گیاهی و آبوهوای مناسب پتانسیلهای ارتقای کیفیت این فضاها را فراهم میکند.