چکیده:
پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکههای اجتماعی مجازی (مطالعة موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریۀ نمایشی اروینگ گافمن بررسی میکند. پژوهش حاضر پژوهشیـ بنیادی است. در نظریة نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنة نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته میشوند. اگر شبکههای اجتماعی را بتوان جامعهای پنداشت که کاربران درون آن به اجرای نقش میپردازند، میتوان انتخاب تصاویر پروفایل را آغاز این اجرا در نظر گرفت. فضای مجازی این امکان را فراهم میکند که کاربران در مواجهه با دیگران یک «خود» انتخابی داشته باشند و آن را از طرق گوناگون همچون انتخاب تصویر پروفایل بیان کنند. این نوشتار در ذیل مطالعات فرهنگ دیداری جای میگیرد که تأکید آن بر فرهنگ بهمنزلة عنصر تأثیرگذار بر تجربۀ دیداری است و بالعکس. در پرتو این نگرش، آن جنبههای فرهنگی که در انتخاب تصویر پروفایل به دست کاربران زن تأثیرگذارند شناسایی میشوند. در پژوهش حاضر، تلاش شده است که خود تصاویر تحلیل شوند و برای این منظور 200 تصویر پروفایل بهعنوان نمونه انتخاب شدهاند. در بررسی تصاویر هم از تحلیل محتوای کیفی و هم تحلیل کمی به منظور مشاهده و دستهبندی مقولههای شناساییشده بهره بردهایم. به نظر میرسد زنان در تصاویر پروفایل خود تلاش میکنند یک خود ایدئال را بسازند و به نمایش بگذارند که با کلیشههای جنسیتی همخوان باشد و همچنان درگیر بازتولید و اجرای هنجارهای جنسیتی هستند.
The present study investigates self-expression through profile image selection among Iranian female users in social networks (case study: Facebook) based on Erving Goffman’s dramaturgical theory. Goffman’s dramaturgical theory regards society as the stage of a theater and actors as players. If social networks can be perceived as a society in which users play their roles, then the selection of profile images can be regarded as the beginning of this process. Cyberspace allows users to have a selective “self” when dealing with others and express it in a variety of ways, including profile image selection. This paper follows visual culture studies that emphasize culture as an element influencing visual experience and vice versa. Such an attitude allows identifying cultural aspects which influence the selection of profile images by female users. The present study was conducted to analyze these images using 200 profile images. We also used qualitative content analysis and quantitative analyses to observe and classify the identified categories. Based on the results of the present study, women seem to tend to create and display an ideal self in their profile images. Such a selection is consistent with gender stereotypes and involves in the reproduction and enforcement of gender norms and performing them.
خلاصه ماشینی:
تصویر پروفایل قرار است موجب شناسایی شود و درواقع نمایی از آن چیزی است که کـاربر انتخاب میکند تا خود را با آن تعریف کند؛ پرسشی که در اینجا مطرح میشود ایـن اسـت کـه این تصاویر چگونه انتخاب میشوند؟ کاربر برای معرفی خود چه معیارهایی را در نظر میگیـرد؟ و چطور ارزش های تثبیت شدٔە اجتماعی بر این انتخاب ها تأثیر میگذارند؟ آیا کاربران در تصاویر پروفایل به ایدئال سازی خود پرداخته اند؟ تا چه حد موفق بوده انـد و چـه تمهیـداتی بـرای ایـن ایدئال سازی اندیشیده انـد؟ معیارهـای کـاربران بـرای ایـن ایـدئال سـازی چیسـت ؟ و درنهایـت «خود»ی که طی فرایند انتخاب و ارائۀ تصاویر در شـبکه هـای اجتمـاعی شـکل مـیگیـرد چـه ویژگیهایی دارد؟ اگر از طریق تحلیل تصاویر به جست وجوی پاسخ پرسش های یادشده بـرآییم ، نظریۀ نمایشی گافمن ، که شامل شبکۀ کاملی از مفاهیم جامعه شناسی تعاملی در قالب مفـاهیم نمایشی است ، میتواند الگوی تازه ای به دست دهد.
«تجهیزات بیانی »٤ در نظریۀ گافمن آن امکاناتی هستند که فـرد عمـدا یـا سـهوا در خـلال اجرایش به کار میبرد تا نمایی را بسازد و به دو دسته تقسیم مـیشـود: الـف ) تجهیـزات بیـانی شخصی یعنی آن اقلامی که ما به شکلی بسیار نزدیک با خود شخص اجراگر در ارتباط میدانیم و طبیعتا انتظار داریم او را هر جا که میرود همراهی کند، مانند نشان های مقام یا رتبه ، لبـاس ، جنس ، سن و ویژگیهای قومی، جثه و قیافه ، حالت بدن ، عادات کلامی، حالات چهـره ، حرکـات بدن و مانند این ها؛ ب ) محیط که به بخش های صحنه ای اشاره دارد که عبـارت اسـت از اثاثیـه ، دکور، طراحی فیزیکی و دیگر اقلام پس زمینـه ای [١١، ص ٣٣ــ٣٤].