چکیده:
هدف این پژوهش بررسی نقش علایق برسازنده شناخت در کتب جامعه شناسی دوره دوم متوسطه است. برای تحقق این هدف با استفاده از روش کیفی و با رویکردی انتقادی به بررسی محتوای کتابهای درسی پرداختیم. در این پژوهش نقد به دو صورت انجام می گیرد. 1- نقد درون متنی 2- نقد برون متنی. نقد برون متنی، براساس الگوهایی است که چارچوب نظری- در این جا نظریه هابرماس درباره شناخت و نقش علایق در برساخت آن - در اختیار ما قرار می دهد نقد درون متنی نیز، معطوف به تحلیل انسجام درونی متن است. بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، رویکرد و علاقه جدیدی در کتاب های درسی وجود دارد که بر اساس آن تلاش شده علم جامعه شناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. این علاقه هر چند شامل ترکیبی خاص از علایق سهگانه مطرح شده توسط هابرماس است ولی اساساً ذیل هیچ یک از این علایق قرار نمی گیرد و می توان آن را «علاقه به بومی سازی» نام نهاد. عناصرتشکیل دهنده این علاقه جدید، عبارتند از 1- عناصری از جامعه شناسی غربی رایج 2- عناصری از عرفان ، فلسفه و الهیات و 3 - عناصری از هویت ملی یا همان ناسیونالیسم ایرانی.
The purpose of this study is to investigate "the status of human knowledge and interests" in sociology books at the senior level of Iranian high school. To this end, we use qualitative method and critical approach to analyzing the contents of textbooks. In this research, the review is done in two ways: first internal criticism and second external textual criticism. External textual criticism is based on the models that theoretical framework gives us which includes experimental-theoretical model, interactional-hermeneutic model, and critical-emancipation model. With this adaptation, we want to com to an understanding that how human interests and its relative knowledge are introduced in these books. Internal criticism is based on text data analysis. In conclusion, we find out that there is a new approach and interest in textbooks that on which, attempt is made to evaluate sociology. This kind of interest involves none of interests proposed in Habermas models. It con be called "localization of sociology". This new interest has its own special components. Its elements are1) some principles of western sociology in social science 2) elements of Islamic mysticism, philosophy, and theology and 3) elements of national identity nationalism.
خلاصه ماشینی:
جامعه پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی فصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال دهم ، شمارۀ چهارم ، زمستان ١٣٩٨، ١–٢٤ نقش علایق برسازندۀ شناخت در کتب جامعه شناسی دورۀ دوم متوسطه هادی زند سلیمی * همایون مرادخانی **، سیاوش قلیپور *** چکیده هدف این پژوهش بررسی نقش علایق برسازنده شـناخت در کتـب جامعـه شناسـی دوره دوم متوسطه است .
ازجمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: در یک نگاه کلی به تحقیقات و پژوهش های صورت گرفته ، متوجه مـیشـویم کـه ایـن پژوهش ها را می توان به دو بخش تقسیم نمود: ١- پژوهش هایی کـه باتوجـه بـه موضـوع این پژوهش ، هدف مطالعه آنها پایان نامه ها و مقالات دانشگاهی بـوده اسـت (کریمی ١٣٨٥، قلی پور١٣٨٨، علی پور١٣٩٢).
٢- بخش دوم این تحقیقات ، پژوهش هایی هستند که در رابطـه بـا محتـوای کتـاب هـای درسی جامعه شناسی دوره متوسطه صورت گرفته است ، یعنی کتاب هایی که هـدف پـژوهش حاضر هستند (یعقوبی ١٣٨٩، مصلحی ١٣٨٨، فتحی ١٣٨٧، زارعیان ١٣٩٠، پور رضـا ١٣٨٨، جمالی تازکند ١٣٩١، فتحـی١٣٨٣، میرزایـی ١٣٩١).
از این رو، مـا در صدد فهم این موضوع هستیم که علایق انسانی و معرفـت هـای متناسـب بـا آن در ایـن کتاب ها چه نسبتی با هم دارند؟ نقد درون متنی نیز بر اساس انسجام درونی مـتن صـورت میگیرد؛ یعنی بر اساس داده هایی که متن در اختیار ما قرار می دهد به نقـد آن مـی پـردازیم .
٦. یافته های پژوهش این پژوهش به منظور بررسی نقش علایق برسازنده معرفت در کتاب هـای جامعـه شناسـی دوره متوسطه دوم انجام گرفته است .