چکیده:
جریان اسلامگرا ازجمله جریانهای اجتماعی−سیاسی دوره پهلوی بود که بهعنوان جریان اپوزسیون در برابرجریان سلطنتطلب مطرح شد. این جریان با بهرهمندی از روشنفکران و رهبران نمادین منتسب به خود و با تکیه بر مفاهیم نمادین پرشمار مندرج در بافت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، نقش اساسی در فروپاشی حکومت پهلوی ایفاکرد. از منظر جامعهشناختی؛ در متن این جریان، نمادها مهمترین ابزار ارتباطی، زبانی و کتابت به شمار میآید که نقش ویژهای در هدایت و تحریک کنشگران بر ضد جریان سلطنتطلب داشته است. مفاهیم نمادین منتسب به این جریان نظیر؛ شهادت، غیبت، انتظار، محرم، عاشورا و... همانند پلی نمادین، ارتباط عقیدتی و معنوی بین اسلامگرایان را تسهیل میکرد و در خلال این فرایند، ضمن ایجاد انگیزش، همدلی و تحرک بین کنشگران این جریان؛ باعث تقویت، انسجام و ماندگاری جریان اسلامگرا میشد.
The Islamist movement was one of the socio-political movements of the Pahlavi opposition, which was presented as an alternative to the monarchist movement and played a major role in the collapse of the Pahlavi regime. The main features of this flow are compared to other trends, the presence of numerous symbols in its text, and the great potential of Islamist leaders and intellectuals in symbolism. This research examines the role of symbols in strengthening and advancing the goals of the Pahlavi Islamist movement. The findings of this study indicate that symbols are the most important means of communication, language and writing of this process, which has played a special role in guiding and stimulating the actors involved in this process. Symbolic concepts attributed to this stream such as martyrdom, absenteeism, waiting, Muharram, Ashura and ... like the symbolic, facilitated the spiritual and ideological connections between the Islamists, and during the process, while motivating, empathizing, and mobilizing The opposition; they strengthened the coherence and survival of the Islamist process.
خلاصه ماشینی:
نماد، جريان ، جريان اسلام گرا، خصلت يا عادت واره ، سرمايه نمادين * دانشجوي دکتري علوم سياسي گرايش جامعه شناسي سياسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکزي ** استاديار دانشگاه و عضويت هيئت علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مرکزي تاريخ دريافت : ١٣٩٧/٩/٢۶ تاريخ تأييد: ١٣٩٨/۵/٣١ مقدمه جامعه شناسان معتقدند جريان هاي اجتماعي −سياسي و نمادها از مهم ترين عناصر تأثيرگذار در ادراک ، رفتار و به طور کلي اعمال انسان ها به شمار ميآيد، به گونه اي کـه اگـر نمادهـا بـه کناري نهاده شود، نماد ديگر جـايگزين آن مـي شـود و بـه همـين منـوال هـيچ جامعـه اي را نمي توان يافت که فاقد جريان هاي اجتماعي −سياسي باشد.
قرآن و نهج البلاغه در دوره پهلوي دو عنصر نمادين مقدس و تأثيرگـذار بـود کـه از طريق رسانه منبر و مسجد به عنوان «نقشه راه » جريان مذهبي جهت بيداري ، ارشاد و هدايت افکار عمومي بر مبناي عدم تسليم پذيري و ضرورت تشکيل حکومت اسلامي در مقابل دستگاه سلطنت از سوي روشنفکران و رهبران جريان اسلام گرا مورد استفاده واقع مي شد.
با نگاه گذرا به فرايند شکل گيري ، بقـا و تـداوم جريان اسلام گرا در کشورمان به سهولت مي توان دريافت که اگر شهادت طلبي به عنوان يـک عنصـر نمادين در جريان مذهبي کشور توسط رهبران و روشنفکران ، بازتوليد و تبليغ نمي شد، به احتمال اين جريان يا به حالت خفته درآمده بود يا اينکه در مسير متفاوتي بود؛ اما آيت الله خميني ، بـا بازتوليـد نمادين مفهوم شهادت و شهادت طلبي در سطح جامعه و با ترسـيم محـيط ادراکـي −روان شـناختي کربلا در محيط عيني ، و انطباق و عملياتي کـردن عنصـر نمـادين شـهادت در جريـان اعتراضـات مردمي ، باعث ترغيب و پويايي حرکت طاغوت ستيز جريان مذهبي کشـور و در نهايـت سـرنگوني رژيم شاهنشاهي شد.