چکیده:
این پژوهش درنگی بر بافت افتتاحیههای خطبههای موجود و قابل دسترس امام حسن(ع) است، تا ضمن تحلیل عناصر گفتار، چگونگی تأثیر متکلم از طریق کاربرد اسلوب براعت استهلال بر مخاطب روشن شود. بدین منظور این جستار ابتدا به تعریف آرایه براعت استهلال و مفهوم آن در ادبیات پرداخته و سپس با تحلیل سبک و ساختار آغازین خطب موجود، تلاش نموده تا به توصیف آرایه براعت استهلال بپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد خطبهها علیرغم کوتاهی و بلندی که متناسب با شرایط مخاطب ایراد شده است برخوردار از اسلوبهای متنوع تأکید، ندا، شرط میباشد. این تنوع در کلام به منظور تحریک احساسات و بیدارسازی فطرت خفته مردم انجام گرفته است.
This research focuses on the opening context of the existing and available sermons of Imam Hassan (a.s.), so that while analyzing the elements of the speech, it can be clarified how the speaker influences the audience by making use of the style of pleasant beginning. To this end, the present article first defines the ‘pleasant-beginning’ stylistic device and examines its meaning in literature. Then analyzing the style and structure of the beginning of the existing sermons, it attempts to explicate the ‘pleasant-beginning’ stylistic device. The findings indicate that the sermons, in spite of their varying degrees of length depending on the conditions of the audience, have various forms of emphasis, calling and conditions. This variety of language use has been employed to stimulate emotions and awaken the latent innate nature of people.
خلاصه ماشینی:
براعت استهلال در خطبه هاي امام حسن مجتبي (ع ) ريحانه ملازاده ١، نفيسه فياض بخش 2 (تاريخ دريافت مقاله : ٩٨/١٠/٢٥ ـ تاريخ پذيرش مقاله : ٩٨/١١/٢١) چکيده اين پژوهش درنگي بر بافت افتتاحيه هاي خطبه هاي موجود و قابل دسـترس امـام حسـن (ع) اسـت ، تـا ضـمن تحليل عناصر گفتار، چگونگي تأثير متکلم از طريق کاربرد اسلوب براعت استهلال بر مخاطب روشن شـود.
همانطور که ملاحظه ميشـود در ابتـداي خطبـه برخـورد معاويـه بـا امـام حسـن (ع ) برخوردي توهين آميز است ، آنجا که از امام ميخواهد يک پله پايينتر بايسـتد، و خصوصـا وقتي ميگويد: «هذا الحسن بن علي و ابن فاطمۀ، رآنا للخلافۀ أهلاً و لم ير نفسه لها أهلاً و قد أتانا ليبايع طوعاً»، معاويه تلاش ميکند چهره خوبي از خود نشان دهد: اما با خطبه امام نقشه اش نافرجام ميماند.
اين اسلوبها عبارتنـد از: جملـه اسـميه ، کـاربرد حرف إنّ که براي تأکيد خبر بکار رفته (وصي رسول، همان امام همام علي بن أبي طالـب است که معاويه در منابر امر به سبّ او کرده ) و تکرار آن، حصر به اّلا و تکرار آن، و تقـديم جار و مجرور در (له عدو).
در خطبه اي ديگر نيز، پس از حمد و ثناي الهي امام (ع ) با خطاب عام «أّيها الّناس» کلام خود را شروع کرده و با حرف تأکيد إنّ ادامه داده اند.
(الإربلي ، ١٩٣/٢ـ١٩٤) حضرت در اين فراز به برتري امام علي (ع ) از طريق بيان شخصيت و مکارم اخلاقي او اشاره کرده و سپس به اثبات حـق علـوي در خلافـت کـه خـدا و رسـولش بـدان تأکيـد فرموده اند، رسيده است .