چکیده:
پژوهش در طرح فکری ابن بادیس روشن میسازد که وی اندیشه و دیدگاه خویش را تا حد امکان به قرآن و سنت نبوی مستند میکرده است. او ضمن باور به ناتوانی عقل در درک کنه امور غیبی، شروطی منطقی برای نظر صحیح عقلی برمیشمارد. بهطور کلی، ابن بادیس به تفسیر قرآن اهتمام ویژهای داشته و مسائل تربیتی، اصلاحی و فرهنگی را در این قالب بیان کرده است؛ حتی در جریان سیطره استعمار فرانسه بر الجزائر، برای مبارزه با تسلط استعمارگران و برانگیختن هویت اسلامی ـ عربی الجزائریها، عقیدهشان را بر اساس این دو نص، پابرجا میساخت. از اینرو روش روشنگرانۀ وی در تفسیر آیات، ابتدا بر اساس قرآن و سنت نبوی است و در ادامه در صورت نبود شاهد از این دو، به احادیث صحابه و تابعان روی آورده است. در مراحل بعد نیز معنا را به کمک لغت و ریشۀ کلمه یا با بهرهگیری از تناسبت میان آیات و یا با تکیه بر سبب نزول، استفاده از سیاق آیات و اشعار و ادبیات عرب و غیره روشن میساخته است. بهطور کلی وی در «تفسیر مجالس التذکیر من کلام الحکیم الخبیر» گرایشی اجتماعی دارد. در پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیل محتوا، روش تفسیری ابن بادیس با تبیین هریک از موارد فوق بررسی میشود.
Research into ibn Badis's intellectual plan illuminates that, as much as possible, he based his thoughts and views on the Quran and the Prophetic tradition. Believing in the inability of the human mind to comprehend the unseen, he enumerates logical conditions for sound rational reasoning. In general, ibn Badis paid special attention to the interpretation of the Quran and dealt with educational, corrective, and cultural issues in this context. Even during the time Algeria was occupied by French colonialists, relying on the Quran and the Prophetic tradition, he solidified the Algerians’ ideas to make them fight against the domination of the colonialists and to stimulate their Islamic-Arab identity. Therefore, his enlightening method in interpreting the verses of the Quran is first based on the Quran and the Prophetic tradition, and then, in the absence of evidence from these two, he turns to the hadiths of the Companions and the Successors. In still later stages, he clarifies the meaning by using the words and their roots, taking advantage of the proportions among the verses, relying on the cause of Revelation or using the context of the verses and the Arabic poems and literature, etc. In general, he has a social orientation in “Majalis al-Tazkir min Kalam al-Hakim al-Khabir” commentary. Using the content analysis method, the present study examines ibn Badis's interpretation method by explaining each of the above-mentioned issues.
خلاصه ماشینی:
روش شناسي تفسير مجالس التذکير من کلام الحکيم الخبير عبدالله ميراحمدي ١، سيده زينب حسيني 2 (تاريخ دريافت مقاله : ٩٨/٥/١٢ ـ تاريخ پذيرش مقاله : ٩٨/١١/١٥) چکيده پژوهش در طرح فکري ابن باديس روشن ميسازد که وي انديشه و ديدگاه خويش را تـا حـد امکـان بـه قـرآن و سنت نبوي مستند ميکرده است .
به طور کلي، ابن باديس به تفسير قرآن اهتمام ويژهاي داشته و مسائل تربيتي، اصلاحي و فرهنگي را در ايـن قالـب بيان کرده است ؛ حتي در جريان سيطره استعمار فرانسه بر الجزائر، براي مبـارزه بـا تسـلط اسـتعمارگران و بـرانگيختن هويـت اسلامي ـ عربي الجزائريها، عقيدهشان را بر اساس اين دو نص ، پابرجا ميساخت .
با توجه به اينکه تـاکنون تحقيقي مستقل و منسجم به زبان فارسي در معرفي و روش شناسي تفسير مجـالس التـذکير من کلام الحکيم الخبير ابن باديس صنهاجي انجام نشده است ؛ در ايـن پـژوهش بـرآنيم بـا شيوة کتابخانه اي و تحليل محتوا، روش کار اين مفسر را براي بهره گيـري بهتـر و بيشـتر از تفسير ارزشمند وي بشناسيم .
ابن باديس تفاسير خود را نمينوشت و هيچ يـک از شـاگردانش نيـز بـه نگـارش تفسير او اقدام نکردند؛ بنابراين قسمت عمدة تفسير او که حاصل نيم قرن درس قرآن بـود، از ميان رفته و تنها بخشي از آن که تفسير قسمت هاي متفرقي از قرآن است باقي مانده کـه در مجله «شهاب» با عنوان «مجالس التذکير من کلام الحکيم الخبير» منتشر مـي شـد کـه بـا وجود کم بودن حجم آن، صورت واضحي از روش ابن باديس در تفسـير و طريقـت او در فهم کتاب خدا را روشن ميسازد.