چکیده:
کشاورزان به شدت از خشکسالی های سریع تأثیر می پذیرند. با پاسخ های سازگاری مناسب می توان از پیامدهای منفی این پدیده کاست و همچنین، ارزیابی آسیب پذیری زیست بوم های اجتماعی و اقتصادی محلی به ایجاد این فرآیند کمک میکند. هدف مطالعه حاضر ارزیابی آسیب پذیری اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در سطح خانوار و در چهار خوشه روستایی دشت بکان اقلید بود. اطلاعات مربوط به «در معرض واقع شدن»، «حساسیت» و «ظرفیت سازگاری» خوشه های روستایی از طریق مصاحبه های رو در رو با 122 خانوار کشاورز در تابستان 1397 جمع آوری شد. به منظور محاسبه شاخص آسیب پذیری، اجزای اصلی متغیرهای یادشده اندازه گیری و یکپارچه سازی شدند. نتایج نشاندهنده سطوح قابل توجه «در معرض خطر خشکسالی واقع شدن» و «حساسیت نسبت به این پدیدة ناگوار» و اما «ظرفیت محدود برای سازگاری» در میان خوشه های فضایی و در نتیجه، آسیب پذیری زیاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بوده و با این حال، سطوح آسیب پذیری در میان خانوارها به دلیل عوامل مختلف اجتماعی و اقتصادی مانند دارایی های معیشتی متغیر است. با توجه به محدود بودن ظرفیت سازگاری خانوارهای مورد مطالعه، به منظور رسیدگی به نیازهای خانوارهای بسیار آسیب پذیر، سیاستگذاری سازش از طریق رهیافت «ابتدا افراد ضعیف» لازم است.
Fast droughts have an extreme effect on farmers. Useful adaptations make smaller negative impacts of the event and vulnerability evaluations of local socioeconomic ecosystems help to start off the process. This aimed at identifying and assessing the socioeconomic and environmental vulnerability of households in four village clusters of Bakan plain in Eghlid County of Iran. Data were collected on the principal components of exposure, sensitivity and adaptive capacity through face to face interviews with 122 farming households of the rural clusters in summer 2018. These principal components were calculated and integrated to create the vulnerability index. The results revealed significant levels of exposure to drought and sensitivity to this extreme event, but restricted capacities to adapt among spatial clusters, resulting in high socioeconomic and environmental vulnerability. Yet, there was found a variation in the vulnerability among the studied households because of different socioeconomic factors such as their livelihood assets; so, they had few adaptive capacities. Finally, it was recommended to take an adaptation policy to consider the needs of the most vulnerable households via a ‘Poor People First’ approach.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان دهندٔە سـطوح قابـل توجـه «در معرض خطر خشکسالي واقع شدن » و «حساسيت نسـبت بـه ايـن پديـدٔە نـاگوار» و امـا «ظرفيـت محدود براي سازگاري » در ميان خوشه هاي فضايي و در نتيجه ، آسـيب پـذيري زيـاد اجتمـاعي ، اقتصادي و زيست محيطي بوده و با اين حال ، سـطوح آسـيب پـذيري در ميـان خانوارهـا بـه دليـل عوامل مختلف اجتماعي و اقتصادي مانند دارايي هاي معيشتي متغير اسـت .
در ايـن مطالعـات ، بـر اهميـت سـنجش آسيب پـذيري تأکيـد شـده و بـا توجـه بـه هـدف پـژوهش ، مـدل هـاي متعـدد بـه کـار رفتـه اسـت Brant, 2017; Ethlet and Yates, 2005; Patnaik and Narayanan, 2015; Wilhelmi ) ٢٠٠٣ ,Zimmerman and Carter ;٢٠٠٢ ,and Wilhite).
نصرنيا و زيبايي (٢٠١٨ ,Nasrnia and Zibaei)، با استفاده از شاخص تلفيقي ، آسيب پذيري کشاورزان حوضه آبريز بختگان در استان فارس را محاسبه کردنـد و بدين منظور، اطلاعات لازم از مناطق مورد مطالعه و ٢٧٦ کشاورز نمونه گردآوري شد؛ نتايج نشان داد که بر اساس اجزاي آسيب پـذيري محاسـبه شـده (يعنـي ، در معـرض خطـر قـرار داشـتن ، درجـه حساسـيت ، و سـازگاري )، آسـيب پـذيري نسـبت بـه خشکسـالي از منطقـه اي بـه منطقـة ديگـر و از کشاورزي به کشـاورز ديگـر بسـيار متفـاوت اسـت .
, 2009; Mohan and Sinha, 2010; Pandey and Bardsley, 2015; Sullivan, 2011 بر اين اساس ، شاخص آسيب پذيري با استفاده از سه جزء اصلي شامل «در معرض واقـع شـدن »، «حساسيت » و «ظرفيت سازگاري » اندازه گيـري شـده و مجموعـه متغيرهـايي بـراي محاسـبه ايـن اجـزاي اصـلي تعريـف شـده اسـت .