چکیده:
در این پژوهش تلاش بر این بوده که دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا مورد بررسی قرار گیرد. از آنجا که هر کدام تابع مکاتب فکری خاص بودند، بدیهی است که نتایج به دست آمده با یکدیگر متفاوت باشد. اما به دلیل اینکه دلایلشان در باب مسئله خلود بعضا دچار اشکال و نارسایی بوده، خلود در قرآن و روایت نیز بررسی شد. در نتیجه خلود از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا با خلود در قرآن در قرآن و روایت با یکدیگر متفاوت بود. به طوری که در برخی موارد چنانکه در بخش خلود از دیدگاه قرآن و روایات ذکر شده پاره ای از دیدگاه های ایشان در تضاد کامل با نصح آیات قرآن و روایات می باشد. بنابراین، ضعف در روش های تفسیری عرفانی و عقلی باعث شده است که خلود از دیدگاه قرآن و روایات مورد توجه قرار گیرد، زیرا مبین و نشان دهنده ی حقیقت واقعی خلود، به دور از هرگونه تفسیر ناروایی می باشد.
خلاصه ماشینی:
آنچه که در این پژوهش مد نظر خواهد بود این است که بهترین نتیجه در جهت روشن شدن این مسئله ارائه شود، زیرا از نظر نگارنده روش هایی که ابن عربی و ملاصدرا برای تبیین این مسئله بیان می کنند هرگز اصل نخواهد بود و نص صریح قرآن و روایت بیانگر حقیقت واقعی خلود خواهد بود.
در بحث خلود از دیدگاه ابن عربی اساسا با توجه به مبانی فکری که دارد خلود را به معنای جاودانگی که منظور حضور همیشگی در عذاب است از آیات قرآن کریم استنباط نکرده اند.
چیزی که ابن عربی به آن معتقد است این است که نصی بر جاودانگی عذاب وجود ندارد و بدین جهت سعی دارد عدم خلود در عذاب را با مبانی فکری خود همراه سازد، که در ادامه دلایل وی را از نظر خواهید گذراند.
همان طور که از نظر گذشت تفاوت دو دیدگاه به خوبی روشن شد که مخالفان خلود در عذاب را ملائم با درد و رنج نمی دانند اما ملاصدرا معتقد است با عوض شدن طبیعت [مشروط به هویت شخصی] عذاب سر جای خود باقی است.
همانطور که قبلا گفته شد ابن عربی معتقد است که نصی بر جاودانگی عذاب وجود ندارد و سعی کرده میان عدم خلود در عذاب و مبانی فکری خود هماهنگی ایجاد کند (ابن عربی، 1977: 1/257_ 5/474)، اما با توجه به بررسی های انجام شده از آیات خلود و غالب روایات مربوط به آیات خلود خلاف این را ثابت می کند.