چکیده:
در کنار اهلیت مادی همزمان با قدرت یافتن فرد برای محقق ساختن رکن روانی جرم، رفتار او می تواند وصف مجرمانه به خود بگیرد، داشتن چنین قدرتی را «اهلیت جنایی» می نامند. اهلیت جنایی نمایانگر وضعیتی است که فرد علاوه بر عنصر مادی بتواند عنصر روانی جرم (قصد ارتکاب عنصر مادی) را نیز داشته باشد. و بدین ترتیب واقعیت بیرونی جرم که متکی به دو عنصر یاد شده است به طور کامل از جانب او ممکن شود. اهلیت جنایی مرتبه ای از رشد عقلانی است که فرد قادر به تشخیص ماهیت افعال خود و نتیجه طبیعی آن ها باشد. فرد تنها هنگامی که ماهیت رفتار خود را می شناسد و رابطه آن را با نتایجش درک می کند می تواند نتیجه افعال خود را تصور و نتیجه را قصد کند و بدین ترتیب رکن روانی جرم را محقق سازد از این رو مورد خطاب قاعده جنایی قرار می گیرد و از ارتکاب جرم نهی می شود در این وضعیت می توان فرد را مجرم نامید.
خلاصه ماشینی:
بند دوم: عدم درک علیت (ناتوانی در تحقق رکن روانی) دلیل دومی که می توان از لابه لای آثار طرفداران این نظریه پیدا کرد این است که حتی بر فرض توانایی درک خطاب نقیصه های عقلی این افراد تابع حقوق جنایی نیستند و به عبارت دیگر حتی اگر دلیلی که در فوق با آن اشاره کردیم هم نادرست باشد باز هم می توانیم با استناد به دلیل دوم غیر مجرمانه بودن ماهیت اعمالشان را ثابت کنیم؛ چرا که اگر فرد نتواند رابطه ی بین افعال و اشیاء و نتایج را تشخیص دهد، در عمل نخواهد توانست از ماهیت رفتار خود آگاه باشد و طبعاً در چنین شرایطی نمی توان او را از نظر کیفری مسئول قلمداد کرد، هرچند که خطاب را بفهمد و امر و نهی را به نحوی تشخیص دهد، چه اینکه اساساً چنین فردی فاقد ادراک لازم برای ایجاد رکن روانی جرم است.
بند اول: تاثير در نوع قرار مقدماتي كيفري: يكي از آثار عملي جرم بودن يا جرم نبودن اعمال مجرمانه اشخاص داراي نقيصه عقلي، صدور قرار مقدماتي كيفري متفاوت مي باشد، لذا در صورتي كه عمل شخص نقيصه عقلي جرم باشد، به دليل ارتباط بحث نقيصه عقلي با جنون منطقي ترين قرار، قرار موقوفي تعقيب مي باشد ماده 95 قانون آيين دادرسي دادگاه هاي عمومي و انقلاب در اموركيفري در اين مورد مقرر مي دارد «هرگاه قاضي تحقيق در جريان تحقيقات متوجه شود متهم هنگام ارتكاب جرم مجنون بوده است، تحقيقات لازم را از كسان و نزديكان او ساير مطلعين به عمل آورده و نظريه پزشك متخصص را در اين مورد تحصيل، مراتب را در صورت مجلس قيد كرده و پرونده را به دادگاه ارسال مي دارد.