چکیده:
در این مقاله، تلاش شده تا با تکیه برنگرش سازه انگارانه، به عنوان یکی از نظریه های جدید و پرطرفدار مطالعات اجتماعی و روابط بین المللی، به بررسی اجتماعی مقوله هویت ملی در ایران پرداخته شود. بدین منظور، ابتدا به تشریح مبانی نظری سازه انگاری و ماهیت پدیده های اجتماعی و هویت از منظر این نظریه پرداخته و نشان داده شده که بر اساس این نگاه، چگونه ارزش ها و ایده های به هم پیوسته در عرصه اجتماعی، می توانند هویت های جمعی را برساخته و موجب تکوین آنها در عرصه بین المللی شوند.
سپس عناصر هویت ملی در ایران بررسی شده و با بهره گیری از آمار و ارقام و نگرش سنجی های مختلف تلاش می کنیم تا نشان دهیم که این عناصر چگونه در عرصه جهانی بازتاب داده شده اند. بر این اساس، عناصر هویت ملی ایران در دو شاخص اصلی یعنی احساس هویت جمعی و نگرش مذهبی، بررسی شده و ابعاد مختلف گرایش های اجتماعی ایرانیان را هم در عرصه های قومی و در زمینه های مذهبی مورد کنکاش قرار داده ایم. دریافت ما، در این مقاله، این بوده است که به رغم تنوع قومی، احساس تعلق به نوعی هویت جمعی موجب شکل گیری هویت ملی در ایران شده که با گرایش مردم ایران به مذهب درآمیخته است. هر چند که نوع گرایش به مذهب، به گونه ای است که لزوما به رادیکالیسم نمی انجامد. این امر در نوع نگاه ایرانیان به مسایل جهانی نیز مشهود است. در نهایت، به بررسی این مقوله نیز پرداخته ایم که این عناصر هویتی چگونه در زمینه ارزش های موجود در عرصه جهانی و نیز نوع نگاه و تلقی دیگران از جامعه ایرانی، بازتاب داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"در عینحال،قبل از بررسیهای تجربی باید مروریگذرا بر مبانی نظری سازهانگاری داشته باشیم تا معین گردد که چرا در بررسیهنجارهای هویتساز ایرانیان،به این عوامل توجه کنیم و براساس این نظریه،کداممعیارها در ساختن هویت ایرانیان باید مدنظر قرار گیرند؟ سازهانگارانه،به بررسی هویت ملی ایرانیان پرداخته و نشان دهیم که کدام دسته ازهنجارهای درونی جامعه ایرانی در ساخته شدن هویت آنها نقش داشته و کدام دسته،درعرصه بینالمللی،در ساخته شدن این هویت مؤثر بودهاند؟و آیا آنچه به سیاستخارجی ایران تبدیل شده،محصول این هویت برساخته بوده است؟نکته حائز اهمیتدر این سؤالها،این است که هویت برساخته شده در درون جوامع،با مسائل مربوط بهسیاست خارجی کشورها و چهرهای که هر کشور،در سیاست خارجی،از خود بازمینمایاند،مرتبط است و امکان تفکیک میان مباحث مربوط به شناخت پایههایهنجاری شکلدهنده به هویتهای ملی و جهتگیریهای سازنده هویت هر کشور درعرصه جهانی،وجود ندارد در حقیقت،فهم هویت هر جامعه،منوط به بررسی همزماناین مقولات در بستری واحد است.
جدول ذیل بیانگر ارقام این نظرسنجی است: جدول آمار گرایش فردی یا سیاسی به دینداری(ص 79): &%03108MMFG031G% (به تصویر صفحه مراجعه شود)مجموعه این اطلاعات،که بهطور عمده در ابتدای دهه 1380 اخذ شده است،نشانمیدهد که هرچند مذهب و مذهبی بودن یکی از عناصر بیگفتگوی هویت ایرانیاست،اما در مورد نحوه تلقی از آن تفاوت جدی وجود دارد و بخش عمدهای کهحدود نیمی از جامعه را تشکیل میدهند،نگاه رادیکالتری به دیانت داشته،مدارایمذهبی را چندان نمیپذیرند و با گرایشهای سکولار نیز ناسازگارند."