چکیده:
با توجه به نقش علم در شکوفایی جوامع بشری، بررسی تجربههای تاریخی و تمدنی میتواند در تدوین سیاستها و برنامههای علمی از سوی سیاستگذاران و دولتمردان به کار آید. دولت صفویه و میراث فکری، فرهنگی و مذهبی آن به دلایل متعددی مانند نزدیکی نسبی زمانی با عصر حاضر، یکی از مهمترین دورههای تاریخی برای این گونه بررسیها به شمار میرود.
این پژوهش با رویکرد وصفی ـ تحلیلی و بهرهمندی از منابع تاریخی چون تواریخ عمومی، سلسلهای و دودمانی، سفرنامه ها و زندگینامهها در پی یافتن نقاط ضعف و قوت سیاستها و تدابیر علمی در دولت صفویه است. یافتههای این پژوهش نشانمیدهد، ظهور تحولاتی چون گسترش فرهنگ اسلامی ـ شیعی، صیانت از اصول فکری و مذهبی، توجه به مطالبات و نیازهای اجتماعی از نقاط قوت و مواردی چون انقطاع علمی و تمدنی، فقدان پویایی و نوآوری، عدم بهرهمندی از ابزارها و شیوههای جدید آموزش و پژوهش، عدم بهرهمندی مطلوب از دستآوردهای علمی و جلوگیری نکردن از مهاجرت دانشمندان به خارج از کشور از مهمترین، نقاط ضعف سیاستهای علمی این دوره به شمار میروند.
Regarding the role of science in relation to the prosperity of human society, the historical and civilizational experiences can be applicable in the policies and scientific plans developed by the policy makers and statesmen. Safavid government with its intellectual, cultural and religious inheritance is considered as one of the most important historical era for these kinds of investigations due to its relative temporal proximity with the present time. Relying on the analytical-descriptive approach and taking advantage of the historical sources including general and dynastic histories, travel books and biographies, this research is to discover the weak and strong points of policies and scientific diplomacies in Safavid government. The findings of this research clarify that, the initiation of changes such as the propagation of Shiite-Islamic culture, the protection of intellectual and religious principles, the consideration of social needs are regarded as the strong points and the civilizational and scientific cessation, lack of dynamism and innovation, not taking advantage of modern apparatus and methods of education and research, not taking a favorable advantage of scientific achievements, not avoiding from the migration of scientists are considered as the most important weak points of scientific policies of this era
خلاصه ماشینی:
دولت صفویه و میراث فکری، فرهنگی و مذهبی آن به دلایل متعددی مانند نزدیکی نسبی زمانی با عصر حاضر، یکی از مهم ترین دوره های تاریخی برای این گونه بررسیها به شمار میرود.
برخی از آثاری که در ارتباط با این موضوع منتشر شده انـد، عبـارت هسـتند از: کتـاب سیاست های دولت صفویه در ارتباط با علوم ، نوشته مسلم احمدی؛ تاریخ علم در ایران جلد سوم از صفویه تا آخر قاجاریه ، نوشته اسفندیار معتمدی؛ روابط ادبی ایران و هند یـا تـأثیر روابط ایران و هند در ادبیات دوره صفویه ، نوشته علی اکبر شهابی خراسانی؛ تاریخ صفویه ، ج ٢، هنر، صنعت ، ادبیات ، علوم و سازمانها، نوشته احمد تاجبخش ؛ تاریخ ادبیـات ایـران از صفویه تا عصر حاضر، نوشـته ادوارد بـراون ؛ علـوم محضـه از آغـاز صـفویه تـا تأسـیس دارالفنون ، نوشته مهدی محقق ؛ شهید ثانی و نقش او در تحـولات دینـی عصـر نخسـت صفویه ، نوشته محمد کاظم رحمتی؛ بررسی انتقادی مسئله انحطاط ادبی در دوره صفویه و عثمانی، نوشته اسماعیل علی پور، سید حسین سیدی ؛١ تأثیر جریان های فکری بر آموزش فلسفه در مدارس عصر صفویه ، نوشته موسی الرضـا بخشـی اسـتاد؛٢ آمـوزش و پـرورش کودکان و نوجوانان در عصر صفویه ، نوشته ناصر تکمیل همایون ؛٣ پژوهشـی در وضـعیت نجوم و جایگاه منجمان دوره ی صفویه بر اساس سفرنامه های سـیاحان خـارجی، نوشـته 4 ابراهیم رایگانی و مهسا ویسی .