چکیده:
عقب نشینی کناره کانال یک فرآیند مهم در مورفودینامیک رودخانه است که تغییرپذیری کانال، تکامل دشت سیلابی و توسعه زیستگاه ها را تحت تاثیر قرار می دهد.هرساله سازه های عمرانی و زمین های کشاورزی که حاشیه رودخانه لاویج قرار دارند با خطرات ناشی از تغییر بستر مواجه اند. ازاین رو وجود روشی قابل اعتماد برای تعیین میزان عقب نشینی و پیش بینی پایداری کناره ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه باهدف بررسی میزان خطر فرسایش کناری و شناسایی مناطق مستعد فرسایش کناری در رودخانه لاویج، با استفاده از مدل های BEHI و NBS خطر پذیری فرسایش کناری در ۷ مقطع از این رودخانه بررسی شد. نتایج مدل NBS با استفاده از شاخص (tnb/tbkf)نشان داد میزان فرسایش پذیری کناره رودخانه لاویج در تمام بازه های موردمطالعه، به جز مقاطع ۲و۶ همه مقاطع دارای شدت فرسایش خیلی زیاد و زیاد می باشند. بر اساس شاخص (dnb/dbkf) میزان فرسایش پذیری کناره رودخانه لاویج به جز مقاطع ۴و۵ تقریبا با روند فرسایشی به دست آمده از شاخص اول (tnb/tbkf) هم خوانی دارد. بر اساس مدل BEHI مقاطع ۵،۴،۳،۱و۶ وضعیت ناپایداری کناره را زیاد نشان می دهند و استعداد زیادی برای فرسایش کناری و تولید رسوب دارند.همچنین مقطع ۲وضعیت ناپایداری را متوسط نشان می دهدمقطع ۷ و ۲ وضعیت ناپایداری خیلی زیاد را نشان می دهد که استعداد خیلی زیاد برای فرسایش کناره ای و تولید رسوب دارد. درنهایت جهت بررسی میزان انطباق نتایج با استفاده از آزمون آماری کروسکال-والیس باهم برازش داد شد و نتایج نشان داد هر سه شاخص در ارزیابی فرسایش کناری در هر مقطع تقریبا یکسان عمل کرده اند.
Channel retreat are an important process in the river's morphodynamics, which affects channel variation, flood plain development and habitat development. Structures and farmland the border of the Lavij River Faces the risks of river bed change every year. Therefore, there is a need for a reliable method to determine the river bank retreat and predict the river bank Stability. In this study, with the aim of investigation of the risk of erosion and identification of areas susceptible to erosion in the Lavij River, Using BEHI and NBS models, the risk of side erosion was determined in 7 sections of this river. The results of the NBS model using the tnb / tbkf index showed that the rate of erosion of the Lavij river bank in all studied cross sections, except for cross sections 2 and 6 ,erosion rate is high and very hight. According to the indicator (dnb / dbkf), the bank erosion rate of the Lavij River, except for sections 4 and 5, is approximately consistent with the erosion trend obtained from the first index (tnb / tbkf). According the BEHI model, cross sections 5, 4, 3, 1 and 6 show a high incidence of instability and have a great potential for bank erosion and sediment production. Also, cross section 2 shows the medium instability status. Cross Section 7 and 2 show a high degree of instability, which has a high potential for bank erosion and sediment production. Finally, Kruskal-Wallis statistical test was fitted to evaluate the results matching and the results showed that all three indicators were almost identical to each other in the assessment of bank erosion.
خلاصه ماشینی:
نتايج مدل NBS با استفاده از شاخص (tnb/tbkf) نشان داد ميزان فرسايش پذيري کناره رودخانه لاويج در تمام بازه هاي مورد مطالعه ، به جز مقاطع ٢و٦ همه مقاطع داراي شدت فرسايش خيلي زياد و زياد ميباشند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) نتايج در اين مطالعه جهت تشخيص حساسيت کناره رودخانه لاويج نسبت به فرسايش از مدل هاي ارزيابي تنش نزديک کناره و شاخص تعيين خطر فرسايش کناره استفاده شد.
بر اساس داده هاي جمع آوري شده از مقاطع مختلف ، ميزان فرسايش پذيري کناره رودخانه لاويج در سطوح مختلف اندازه گيري شد که نتايج اين برآورد طبق حدود تغييرات شاخص هاي مؤثر در فرسايش کناره اي درروش تنش نزديک کناره در جدول (٤)و شکل (٢) نشان داده شده است .
نمودار تغييرات روش BEHI در مقاطع عرضي با توجه به داده هاي جمع آوري شده و نتايج به دست آمده از نسبت تنش برشي نزديک کرانه به تنش برشي دبي مقطع پر، ميزان فرسايش پذيري کناره رودخانه لاويج در تمام مقاطع مورد مطالعه ، به جز مقاطع ٢و٦ داراي شدت خيلي زياد و زياد ميباشد.
1 Lawler 2 Wynn and Mostaghimi 3 Schumm 4 Thorne 5 Gurnell 6 Genet et al.
Analysis of the Bank Assessment for Non-point Source consequences of Sediment (BANCS) Approach for the Prediction of Streambank Stability and Erosion along stony Clove Creek in the Catskills.
Study on the stability of non-cohesive river bank, International Journal of Sediment Research, 25)4(, 391-398.
Stream bank slumping and its contribution to the phosphorus and suspended sediment loads of the Blue Earth River.