چکیده:
تعزیه روایت حماسه ای مقدس اما خونین است که دو جبهه را به تصویر می کشد: یکی مسیر سقوط را طی می کند و دیگری صعود به سوی عرشیان و قدسیان را پیش گرفته است. نبردی در آن ترسیم م یگردد که در یک سویش شجاعت، ایمان و فداکاری قرارم یگیرد و در طرف مقابل همه تزویرها و شقاوت های شیطان قامت راست می کند. سرانجام این صحنه ها پیروزی خون بر شمشیر را به تماشاگران م یآموزد. تعزیه این زبان هنر نمایش دارای ده ها مجلس از راویان عاشق اهل بیت(ع) است که یکی از تحولات اساسی در فرایند نمایشی شدن سیر تحول ادبی آن، از مقتل به مجلس است. در ساخت و ترکیب اجرایی نمایش آیینی تعزیه خوانی و صورت بیانی و داستان گزاری وقایع تعزیه، عامل های فرهنگی تاثیر بسزایی دارند. یکی از نامبرداران این حوزه سید مصطفی کاشانی متخلص به میرعزا از تعزیه سرایان و تعزیه گردانان مشهور دوره ناصری است که نقش مهمی در تحول نسخ تعزیه ایران در دوره قاجار داشته و مجالس سروده شده توسط ایشان امروزه از اقبال بیشتری نسبت به نسخ مجالس تعزیه در زمینه های دیگر برخوردار است. در این پژوهش برای نخستین بار قصد داریم دو مجلس از شش مجلس تحقیق شده از نسخ تعزیه های سروده شده توسط سید مصطفی کاشانی را از منظر سیر تحول اشعار شمسی مورد بررسی قراردهیم. در ابتدا به این موضوع ۹۰ و ۸۰ در فردنسخه ها در دو دهه پرداخته ایم که نسخه مادر و اصلی توسط سید مصطفی کاشانی کدام نسخه بوده است و چه تغییراتی در آن ایجاد شده است. نتایج نشان داد که مجالس سروده شده توسط ایشان از اقبال بیشتری برخوردار بوده است و نیز بررسی ها مشخص کرد اضافه و حذف کردن به فردنسخه ها و ورود اشعار جدید بر روند روایتی مجلس تعزیه تاثیر گذاشته است و تلفیق مجالس تعزیه سروده شده سید مصطفی کاشانی با اشعار زمینه های دیگر تعزیه بر روند پیشرفت تعزیه اثر داشته است که همین مسیله یکی از آسیب های جدی در دو دهه گذشته بوده و باید حتما به این مقوله به طور جدی پرداخته شود چرا که پیشرفت این موضوع موجب از بین رفتن اشعار اصلی از متن و حتی یاد و خاطره شبیه خوانان در طی زمان خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد که مجالس سروده شده توسط ایشان از اقبال بیشتری برخوردار بودهاست و نیز بررسیها مشخص کرد اضافه و حذف کردن به فردنسخهها و ورود اشعار جدید بر روند روایتی مجلس تعزیه تأثیر گذاشتهاست و تلفیق مجالس تعزیه سروده شده سید مصطفی کاشانی با اشعار زمینههای دیگر تعزیه بر روند پیشرفت تعزیه اثر داشتهاست که همین مسئله یکی از آسیبهای جدی در دو دهه گذشته بوده و باید حتما به این مقوله بهطور جدی پرداخته شود چرا که پیشرفت این موضوع موجب از بین رفتن اشعار اصلی از متن و حتی یاد و خاطره شبیهخوانان در طی زمان خواهد شد.
مجالس مورد بررسی در این تحقیق شامل مجالس شهادت حربن ریاحی و شهادت حضرت عباس(ع) است که متاسفانه به دلیل اجراهای متعدد در دهه اول محرم دستخوش تغییرات و گاه تحریفات فراوانی شدهاست و مطالب بیپایه و خلاف منطق دینی از جمله استفاده از اشعار نامناسب و نسنجیده در جایگزین کردن اشعار اصلی به متن تعزیهها توسط افراد ناآگاه و غیر خبره در کار رسوخ کردهاست که برخی از آنها تحتتأثیر تحولات اجتماعی و سایر رسانههای هنری و تغییر سلایق مخاطبان و بانیان مجالس بوده و برخی به سبب عدم اطلاع از اصول و قواعد این نمایش آیینی و سنتی رخ داده است.
۳ـ در تغییر و تحول اشعار فردنسخهها در دو متن مجلس تعزیه سروده شده توسط سید مصطفی کاشانی به این موارد دستیافته شد که تغییرات اشعار در فردنسخههای تعزیه توسط تعزیهخوانان سهواً و یا عمداً موجب عدم یکنواختی در نسخه تعزیه زمینه میرعزا گردیده است و متن اصلی از اصالت خود خارج گشته و امروزه متاسفانه به نسخ سلیقهای در تعزیه تبدیل شدهاست.