چکیده:
با وجود آنکه اطاعت مطلق و حجیت سنّت گفتاری و غیرگفتاری پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم به روشنی در آیات وحی آمده است، اما قرآنیون که از جریانهای تفسیری معاصر اهل سنّت به شمار میروند، بر مبنای اندیشۀ قرآن بسندگی در دین، با رای گروی و تاویل گروی در برداشت از مفاهیم و مدالیل آیات وجوب اطاعت از پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم، بر نفی جایگاه سنّت در شناخت دین پای فشردهاند. صاحبان این جریان با انکار حجیت سنّت برمبنای جامعیت تفصیلی حقایق قرآن، نفی وجود ابهام در احکام و آموزههای دینی در سایه امکان وجواز تدبر در قرآن، معصوم نبودن پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم، تعلق ارادۀ الهی بر حفاظت انحصاری قرآن، انحصار تشریع در قرآن و عدم اصالت تاریخی روایات پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم، درگسترش نگاه منفی به سنّت و برداشت ذوقی از آیات اطاعت از پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم کوشیدهاند. در این نوشتار تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی- انتقادی، آسیبهای مبنایی این جریان در فهم و تفسیر آیات برابری اطاعت از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم با اطاعت الهی و آیات وجوب اطاعت مطلق از پیامبرصلّی الله علیه و آله و سلّم روشن شود.
رغما من أن الطاعة المطلقة و حجیة السنة القولیة و غیر القولیة للنبی جاءت بجلاء فی آیات الوحی، لکن القرآنیون الذین یعتبرون من التیارات التفسیریة المعاصرة لاهل السنة الحوا علی النفی و انکار شأن السنة فی معرفة الدین بناء علی فکر الاکتفاء القرآنی فی الدین مع تمایل الی الرأی و التأویل فی استنباط المفاهیم و مدالیل آیات وجوب الطاعة عن النبی. حاول اصحاب هذه التیار فی توسیع الرؤیة السلبیة الی السنة و الاستنباط الذوقی من آیات الطاعة عن النبی متکئین علی انکار حجیة السنة و بناء علی الشمولیة التفصیلیة لحقائق القرآن، نفی الابهام فی احکام و التعلیمات الدینیة فی ظلال المکانیة، جواز التدبر فی القرآن، عدم عصمة النبی، تعلق الارادة الالهیة علی الحفظ الاستئثاری للقرآن، انحصار التشریع فی القرآن و عدم الاصالة التاریخیة لروایات النبی. جرت محاولات فی هذا المقال حتی تبین الخسارات التأسیسیة لهذا التیار فی الفهم و تفسیر آیات مماثلة الطاعة المطلقة عن النبی بالطاعة الالهیة.
Although the absolute obedience and authority of the Prophet's spoken and non-spoken tradition is clearly stated in the verses of Quran, the Quraniyun, who are considered as contemporary Sunni interpretive currents, on the basis of the sufficiency of Qur'an in religion and by relying on the interpretation of and Ta'vil from the concepts of the verses concerning the obligation of obedience to the Prophet, have emphasized on the negation of the position of tradition in the knowledge of religion. The proponents of this trend based on the detailed comprehensiveness of the Qur'an's truths, denying the authenticity of the Sunnah, negation of any ambiguity in religious rules and teachings in the light of the possibility of contemplation in the Qur'an, the non-innocence of the Prophet, the divine will to exclusive protection of the Qur'an, the exclusiveness of Tashri' in Quran, and lack of historical authenticity of narrations of the Prophet (pbuh), have promoted a negative view towards tradition and cherished a subjective interpretation from the verses of obedience to the Prophet (pbuh). In this article, an attempt has been made to clarify the basic harms of this process in understanding and interpreting the verses of equality of obedience to the Prophet with divine obedience and the verses of the necessity of absolute obedience to the Prophet by taking analytical-critical approach.
خلاصه ماشینی:
ک: حکیم،1390، ص122) و نقلی (نحل،44؛ بقره،213؛ نساء،59و65، نجم،1-4؛ نساء،80؛ آل عمران،31؛ احزاب،21؛ حشر،7) در اثبات وحیانی بودن و ضرورت اطاعت از سنّت گفتاری و غیر گفتاری پیامبر کوشیدهاند و از سنّت به عنوان دومین منبع فهم و استخراج آموزههای دینی یاد کردهاند، اما تاریخ حکایت از آن دارد که در برههای نظریۀ قرآن بسندگی در دین مطرح شده است و آیات بیان کنندۀ برابری اطاعت از پیامبر با اطاعت الهی و وجوب اطاعت مطلق از ایشان که نمایشگر عصمت مطلق رسول خدا و انطباق کامل گفتار و کردار ایشان با خواست الهی است، مورد تأویل و توجیه رأی مدارانۀ شماری از تجدید نظرطلبان اهل سنّت قرار گرفته است.
ک: صبحی منصور، 2005، ص58-62) جامعیت تفصیلی حقایق قرآن، نفی وجود ابهام در احکام و آموزههای دینی در سایه امکان و جواز تدبر در قرآن، معصوم نبودن پیامبر، تعلق اراده الهی بر حفاظت انحصاری قرآن، انحصار تشریع در قرآن و عدم اصالت تاریخی روایات پیامبر، از مبانی صاحبان و نظریه پردازان این جریان در تفسیر آیات بیان کنندۀ حجیت سنّت و ضرورت اطاعت مطلق و فراگیر از پیامبر است.