چکیده:
قرآن، مناسب با ساختار وجودی آدمی، شامل برنامههای تربیتی برای هدایت و تعالی انسانهاست. در تحقیقات تربیتیـ قرآنی، گزارههای مختلفی مانند مبانی، اصول، روش، اهداف و... از آیات قرآن استخراج میشود. برای استفاده بهینه از این تحقیقات، لازم است الگویی ارائه و ارتباط گزارههای تربیتی با این الگو بیان شود تا زمینۀ کاربست آنها فراهم شود. این پژوهش، تلاش دارد تا به الگوی تربیتی آیات حج دست یابد؛ چراکه مناسک حج برنامۀ فشردۀ انسانسازی است. برای این مهم، با روش توصیفیـ تحلیلی، پس از استنطاق از آیات حج با تکیه بر تفسیر المیزانـکه غنیترین تفسیر شیعی استـ الگوسازی شده است. این الگو به گزارههای تربیتی دستیافته از آیات حج مستند است. برخی عناوین تربیتی عبارتاند از: «مبانی»ای همچون خلوص و اختیار، «اصولی» مثل عملگرایی و وحدتگرایی، «روشهایی» چون آسانسازی و تمثیل، «عواملی» مانند دعا و امنیت، «موانعی» چون شرک و مایوس کردن و «نتایجی» مانند امیدواری و زندگی طیب. در نتیجه، ارتباط این یافتهها در چهار الگو روشن شده است. رابطۀ میان «مبانی، اصول و اهداف» و رابطة میان «مربی، متربی، نتایج، عوامل و روشها».
The Qur'an is suited to the existential structure of man and includes educational programs for the guidance and exaltation of human beings. In Quranic-educational research, various propositions such as fundamentals, principles, methods, goals, etc. are extracted from Quranic verses. In order to make the best use of these researches, it is necessary to provide a model and explain the relationship between educational propositions and this model in order to provide the ground for their application. Since the rituals of Hajj are a compact program of humanization, this research tries to achieve the educational model of Hajj verses; Using the descriptive-analytical method, after quoting the verses of Hajj, a model has been developed based on Al-Mizan commentary, which is the richest Shiite interpretation. This model is documented in the educational propositions derived from the verses of Hajj. Some educational topics include "fundamentals" such as purity and free will, "principles" such as pragmatism and unity-seeking, "methods" such as facilitation and allegory, "factors" such as prayer and security, "barriers" such as polytheism and causing despair, and "results" such as hope and pure life. As a result, the relevance of these findings is clarified in four models including the relationship between "fundamentals, principles and goals" and the relationship between "educator, student, results, factors and methods".
خلاصه ماشینی:
البته استخراج الگوی تربیتی در آیات حج، هدف این پژوهش است؛ زیرا چنین کاری انجام نشده است و در الگوست که ارتباط عناوین تربیتی بهدست میآید و پس از آن میتوان برای عملیاتی کردن، الگو را آزمود؛ چنانکه در معنای الگو نیز آوردهاند: الگو در لغت به معنای نمونه و مدل است (عمید، 1387، ص228).
ازهمینرو برای دوری از انحراف یا تفسیر به رأی در بررسی آیات حج، تفسیر گرانسنگ المیزان مبنا قرار داده شده است؛ چراکه رویکرد و روش تفسیری علامه ـکه جامعترین و عمیقترین استـ محقق را از افتادن در وادی تفسیر به رأی دور میکند و مؤلف این کتاب ارزشمند کسی است که به فرمودۀ آيتالله جوادي آملي به قدری با كتاب خدا مأنوس بوده كه توانسته است رمز آيات را از خود آيات به دست آورد (جوادي آملي، 1386، ص45-46؛ طاهرزاده، بیتا، ص19).
مقایسۀ جدول 1 و جدول 2 نشان میدهد، برای بهتر شدن کار، در ادبیات برخی از عناوین جزئی جدول شماره 2 تغییرات مختصری داده شده است و گاهی به دو عنوان مجزا تفکیک شدهاند؛ براي مثال در کد 45 که مربوط به روشهای تربیت است، بر اساس بیان علامه «وَفَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ: أي وفدينا ابنه بذبح عظيم وكان كبشا أتى به جبرئيل من عند الله سبحانه فداء...
تمام عناوینی که از دادهها اتخاذ شدهاند به همراه کدهای آنها در پنج جدول مجزا آمده است، تا در یک صفحه عناوین مرتبط به هم قابل رؤیت باشد و با کشف ارتباط عناوین کلی و جزئی در یک جدول، کار برای مراحل بعد (رسیدن به الگو) تسهیل شود.