چکیده:
مقالة حاضر به بررسی نحوة مفهومسازی فارسیزبانان از مرگ میپردازد. در این پژوهش از 15 اثر از ادبیات معاصر فارسی از بازه زمانی 1318 تا 1366 از پایگاه دادگان زبان فارسی و همچنین منتخبی از 150 مورد آگهی ترحیم و نوشتههای سنگ مزار مربوط به دو دهة اخیر بهعنوانِ داده استفاده شد و تلاش شد بهکمکِ روش پیکرهای و در ادامه با روش تحلیلی و توصیفی، به این سؤال پاسخ داده شود که فارسیزبانان واژة مرگ را با استفاده از چه نوع ابزارهای زبانی مفهومسازی میکنند و چه عناصر فرهنگی در این مفهومسازی دخیل هستند. بدین منظور جملاتی که بهصورتِ مستقیم یا غیرمستقیم حاوی مفهوم مرگ بودند از پیکرههای ذکرشده استخراج شدند. سپس با درنظرداشتنِ چارچوب نظریِ استعارههای مفهومیِ لیکاف و جانسون (1980) و همچنین مفهومسازی فرهنگی شریفیان (2011) تلاش شد تا با رویکردی شناختی- فرهنگی روشهای مفهومسازی مرگ نزد فارسیزبانان مشخص شود. به این دلیل که مرگ از ماهیتی مبهم، ترسآور و بهشدت انتزاعی برخوردار است و یک دژواژه محسوب میشود، بنابراین بهکاربردنِ آن در زبان روزمره نیازمند استفاده از راهکارِ حسنتعبیر یا بهگویی است که دادههای پیکرهای نیز این موضوع را تأیید میکنند. همچنین مشخص شد که فارسیزبانان از سازوکارهای شناختیِ استعاره (67 اسمنگاشت) و مجاز مفهومی (6 مورد) برای مفهومسازی مرگ استفاده میکنند که البته نقش استعارههای مفهومی پررنگتر است. در شکلگیریِ این استعارهها، باورها و اعتقادات مذهبی و فرهنگی نقش بسزایی دارد.
Death is a vague, frightening and abstract concept, mostly considered as a taboo. The current study investigates the ways of conceptualizing death among Persian language speakers in a representative corpus of Persian texts. It seeks answer to the question: What kind of linguistic tools are used by Persian language speakers in order to conceptualize the phenomenon of death and what cultural elements are involved in this regard .To answer the research question, we used the Persian Linguistic Database (PLDB) and a selection of obituaries and epitaphs as data and attempted to identify and extract all the expressions which were directly or indirectly related to the concept of death. Using the conceptual metaphor theory (CMT), by Lakoff and Johnson (1987), and cultural conceptualization by Sharifian (2011), the ways death is conceptualized were identified on the basis of a cognitive-cultural approach.