چکیده:
تعزیه، از جمله نمایشهای آیینی است که به طور عمیقی با باورهای شیعی و عشق به خاندان عصمت و طهارت پیوند یافته است. تعزیه در اصل برای بزرگداشت قیام و شهادت امام حسین (ع) برگزار میشد اما به تدریج زندگی و شهادت دیگر بزرگان تشیع نیز موضوع تعزیههای پرشور قرار گرفته است. خاستگاه تعزیه را در آیینهایی چون «سوگِ زریر»، « سوگِ سیاوش»، «مصائبِ میترا» میتوان یافت. اگر چه شکوفایی هنر تعزیه در دوره صفویه اتفاق افتاد، اما ظاهراً کهنترین تعزیهنامهی موجود، در عصر کریمخان زند تدوین شد و در دورۀ قاجار، رشد کیفی یافت. زندگی و شهادت حضرت احمدبنموسی، شاهچراغ (ع) به دلیل بار دراماتیک آن، منبع آفرینش چند نسخه تعزیه بوده است. در این تعزیهنامهها، حضرت احمدبنموسی (ع) و برادرانش برای دیدار با برادر خود، حضرت امام رضا(ع)، از مدینه عازم طوس میشوند. اما در شیراز، با ممانعت قتلغخان، حاکم دست نشاندهی مأمون، روبرو میشوند و طی دفاعی مردانه به شهادت میرسند. این تعزیهنامهها در عین حال که دارای پیرنگ روایی ساده و سرراستی هستند، از منحنی دراماتیک برخوردارند و با وجود فقر زبانی این متون و سُست بودن از لحاظ شعری و نیز لغزشهایی که از نظر وزن و قافیه درآنها دیده میشود، سخنانی برآمده از دل هستند، که لاجرم بر دل مخاطبان مینشینند.
Ta'ziyeh is one of the religious performances that is deeply linked to Shiite beliefs and love for the family of infidelity and purity. The Ta'ziyah was originally held to commemorate the uprising and martyrdom of Imam Hussein (AS), but gradually the life and testimony of other Shiite elders has become a subject of passionate ta'ziyeh. The origins of ta'ziyeh can be found in rituals such as "Sorrow of the Golden", "Siva of Siyav", "the Mitra Tragedy".Although the flourishing of the art of Ta'ziyeh occurred during the Safavid period, it seems that the oldest ta'ziyyah available was compiled in the era of Karim Khan Zand and gained qualitative growth during the Qajar period.The Life and Testimony of Prophet Ahmad bin Mossi, the King of Cheragh (AS), has been the source of the creation of several versions of the Ta'ziyeh because of its dramatic charge. In these soliloquies, Prophet Ahmad bin al-Musa (AS) and his brothers leave for Medina to visit his brother, Imam Reza (AS). In Shiraz, however, they are confronted with the prohibition of slaughter, by the monkey puppet ruler and martyred in a defensive manner. While they have a straightforward, straightforward narrative, they have a dramatic curve, and despite the linguistic impoverishment of these texts, their poetic weakness, and their slippery weight and rhyme. After all, they are heart-wrenching speeches that sit in the audience's heart.
خلاصه ماشینی:
اين تعزيه نامه ها در عين حال که داراي پيرنگ روايي ساده و سرراستي هستند، از منحني دراماتيک برخوردارند و با وجود فقر زباني اين متون و سست بودن از لحاظ شعري و نيز لغزش هايي که از نظر وزن و قافيه درآن ها ديده مي شود، سخناني برآمده از دل هستند، که لاجرم بر دل مخاطبان مي نشينند.
ازاين رو، قتلغخان با وجود ترس و وحشتي که از ياران امام دارد و برغم نصيحت وزير مبني بر اين که « بني هاشمي مردمانند دلير»، چاره را در تهديد مي بيند: سه فرزند موسي ابن جعفر سلام شما را پدر با برادر امام شماييد اشخاص نيکو جليل به اصل و نسب شهره و بي عديل شما را سوي طوس رفتن چرا به ما سرکشي فخر گشتن چرا شما بازگرديد سوي وطن و گرنه ببرم سر هر سه تن بيا اي وزير بلند اقتدار بده نامه را و جوابش بيار اما پاسخي که حضرت شاه چراغ در جواب نامۀ قتلغ خان به وزير او مي دهد، سخت شکننده است : عجب ، عجب چه خطا گفتي و غلط کردي برو به قتلغ ملعون بگو که بد کردي که حد آن که ره شير روزگار ببندد بلا به جان وي آرم که قهرنار بخندد پاسخ قتلغ خان نيز به ايستادگي حضرت و يارانش تحميل جنگي ناجوانمردانه است : گمان کرده فرزند ميرعرب مرا خواهد افکند اندر تعب ولي نيست منجر ز بازوي من نباشد کسي هم ترازوي من باوجود رجزخواني قتلغخان ، حضرت شاه چراغ و يارانش مردانه در مقابل سپاه دژخيمان ايستادگي مي کنند و در نهايت شربت شهادت را با رشادت سرمي کشند.
اما به هر روي ، با وجود سست بودن اين متون از لحاظ شعري ، لغزش هايي که از نظر وزن و قافيه درآن ها ديده مي شود و نيز فقر زباني و صورت هاي خيال شاعرانه ، متون تعزيه ، سخني است برآمده از دل ، که لاجرم بردل مي نشيند.