چکیده:
عقد بیمه یک عمل حقوقی دو ارادهای است و ماهیت قراردادی دارد اما ماهیت انواع مختلف آن با یکدیگر فرق دارد.درمورد بیمهء عمر،در صورتی که ذینفع خود بیمهگذار باشد باید گفت که ماهیتا یک قرارداد معوض است که عوضین آن عبارت است از پرداخت حق بیمه از جانب بیمهگذار در مقابل تعهد بیمهگر به پرداخت مبلغ معینی(در صورت حصول شرایط معین)به بیمهگذار میباشد.اما ماهیت حقوقی بیمهء عمر به نفع ثالث،با اینکه نظرهای،مختلفی ارائه شده«ایقاع معلق»است که معلق علیه آن در بیمهء عمر به شرط فوت،«فوت بیمهشده»و در بیمهء عمر به شرط حیات،«حیات بیمهشده»و در بیمهء عمر مختلط،معلق علیه آن اعم است از«فوت و حیات بیمهشده»در مدت اعتبار بیمهنامه.بیمهء مسئولیت نیز ماهیتا تعهد به نفع ثالث نیست بلکه متعهدله بیمهء مسئولیت فقط بیمهگذار است هرچند ثالث(زیان دیده)از آن منتفع میشود.تعهد صندوق تامین خسارتهای بدنی نیز،نوع ایقاع یا تعهد است که قدرت الزامآور خود را از قانون میگیرد.عقد بیمه عقدی لازم،منجز،معین،معوض،رضایی،تحمیلی،مستمر و قطعی است.
خلاصه ماشینی:
درحالی که شعبه سوم دیوان عالی کشور در دادنامه 554/3 مورخه 22/10/70 چنین اظهارنظر میکند: «دیه جزو مجازاتهای احصا شده و مجازات قابل انتقال به ورثه نمیباشد ولی نظر به اینکه دیه به خاطر جبران ضرر و زیان ناشی از جرم از طرف شارع مقدس اعتبار و مورد امضا قرار گرفته است و منحصرا به متضرر از جرم داده میشود ظهور در مسئولیت مالی نیز دارد و به نظر میرسد باتوجه به اینکه قابل انتقال به بیت المال نیست در صورت (1).
ماهیت حقوقی بیمه مسئولیت مدنی بیمه مسئولیت مدنی قراردادی است که براساس آن یک طرف(بیمهگر)به ازای دریافت وجهی که حق بیمه نامیده میشود تعهد میکند در صورتی که بیمهگذار بر اثر فعل یا ترک فعل خود یا اشیایی که حفاظت آن به عهده اوست خسارتی به دیگران وارد آورد که قانونا ملزم به جبران آن باشد،برای پرداخت آن اقدام کند.
به همین جهت قانونگذار در قانون بیمه اجباری شخص ثالث یک نهاد حمایتی تکمیلی را تحت عنوان«صندوق تأمین خسارتهای بدنی»2به وجود آورد که براساس آن زیان دیدهای که نتوانسته است خسارت بدنی خود را از بیمهگر مطالبه کند یا اصولا بیمهگر و بیمهگذار وجود ندارد میتواند به صندوق مراجعه و به صرف اثبات اینکه صدمات از ناحیه یک وسیله نقلیه موتوری زمینی بوده صندوق باید اقدام به جبران خسارت کند.
سؤال این است که آیا نهی قانونگذار موجب بطلان بیمه است یا خیر؟یعنی اگر بیمهگذار و بیمهگر به صورت شفاهی توافق کنند عقد بیمه تشکیل میشود یا خیر؟در پاسخ باید گفت:اولا،سیاق عبارت طوری تنظیم شده است که نمیتوان از آن بطلان بیمه شفاهی را استنباط کرد.