چکیده:
هدف از انجام این تحقیق شناسایی ارتباط نوع و پیکربندیهای متفاوت رودباد با بارش های سنگین و فراگیر نیمه جنوبی ایران است. بدین منظور دادههای بارش روزانه فصل سرد (آذر تا اسفند) طی دوره آماری 1970 تا 2014 از سازمان هواشناسی کشور اخذ شد. سپس با در نظر گرفتن دو شرط فراگیری بیش از 50 درصد و بارشهای بیش از صدک 95 درصد هر ایستگاه، 61 روز بارش سنگین و فراگیر جهت بررسی همدید انتخاب گردید. داده های جو بالا نیز شامل باد مداری و نصف النهاری، ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، امگا و نم ویژه است که با تفکیک مکانی 5/2*5/2 درجه قوسی از مرکز پیش بینی های جوی آمریکا اخذ گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل مولفه های مبنا بر روی داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال طی 61 روز بارش منتخب، 12 عامل که بیش از 90 درصد پراش داده ها را تبیین میکند، استخراج شد و با اعمال روش تحلیل خوشهای با روش ادغام وارد بر روی نمرات عاملها، چهار الگوی موثر بر آرایش رودبادها شناسایی گردید. نتایج نشان داد که رودباد جنب حاره ای با تقویت همگرایی سطحی و میدان واگرایی در سطوح بالای وردسپهر و به تبع آن توسعه کمفشار سطحی و ناوه سطوح میانی وردسپهر، نقش مهمی در رخداد بارشهای سنگین و فراگیر نیمه جنوبی کشور دارد و اندرکنش آن با رودباد جنب قطبی شدیدترین و فراگیرترین روزهای بارش را در منطقه موجب می شود. در الگوهای مورد بررسی استقرار رودباد از شمال عربستان تا نیمه شمالی ایران با انحنای مداری و نصف النهاری و همسویی نیمه چپ خروجی رودباد با کم فشار تراز دریا و نیمه شرقی ناوه تراز میانی وردسپهر، هوای گرم و مرطوب منابع آبی دریای سرخ، خلیج فارس و دریای عرب را به سمت نیمه جنوبی کشور فرارفت میکند.
The purpose of this research is to identify the relationship between different types and configurations of the jet stream with heavy and pervasive rainfall southern half of Iran. For this purpose, daily rainfall data of the cold season (December to March) during the 1970 to 2014 period was obtained from the country's meteorological organization. Then, considering the two conditions of learning over 50% and the rainfall of more than 95% percentile of each station, 61 days of heavy and pervasive rainfall were selected for the synoptic analysis. upper tropospheric data also includes zonal and meridian wind, Geopotential Height, sea level pressure, omega, and specially humidity, which was obtained with a spatial resulotion of 2/5 * 2/5 arc of the center of the American Weather Forecast. Then, by using the principal component analysis on geopotential height data of 500 hPa in the 61 days of selected precipitation, 12 factors, which explain more than 90% of the data diffraction, were extracted. By applying the cluster analysis with Ward method on the factor scores, the four patterns influencing the arrangement of the jet streams were identified. The results showed that subtropical jet stream with Reinforcement surface Convergence and divergence field at high levels And consequently the development of surface low pressure And mid-tropospheric trough levels, It plays an important role in the incidence of heavy and heavy rainfall in the southern half of the country And its interactions with the polar jet stream lead to the most severe and widespread rainfall days in the region. In the studied patterns, the jet stream deployment from northern Arabia to northern part of Iran with zonal and meridian curvature And the equilibrium of the left-hand side of the output of the jet stream with low pressure sea level and half-eastern troposphere middle level trough, The hot and humid air brings the Red Sea, Persian Gulf and Arabian Sea to the southern half of the country.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان داد که رودباد جنب حاره اي با تقويت همگرايي سطحي و ميدان واگرايي در سطوح بالاي وردسپهر و به تبع آن توسعه کم فشار سطحي و ناوه سطوح مياني وردسپهر، نقش مهمي در رخداد بارش هاي سنگين و فراگير نيمه جنوبي کشور دارد و اندرکنش آن با رودباد جنب قطبي شديدترين و فراگيرترين روزهاي بارش را در منطقه موجب مي شود.
در الگوهاي مورد بررسي استقرار رودباد از شمال عربستان تا نيمه شمالي ايران با انحناي مداري و نصف النهاري و همسويي نيمه چپ خروجي رودباد با کم فشار تراز دريا و نيمه شرقي ناوه تراز مياني وردسپهر، هواي گرم و مرطوب منابع آبي درياي سرخ ، خليج فارس و درياي عرب را به سمت نيمه جنوبي کشور فرارفت ميکند.
ذکي زاده و همکاران (١٣٩٧) در بررسي آماري و سينوپتيکي مؤثرترين الگوي رودباد ايجاد کننده بارش هاي سنگين ايران دريافتند که استقرار رودباد قوي با سرعت ٦٥ متر بر ثانيه در تراز ٣٠٠ هکتوپاسکال در جنوب ايران به همراه تشکيل ناوه سردچالي بر روي درياي خزر شرايط را براي همگرايي سطوح پايين تر اتمسفر ايران مهياتر کرده است .
در تراز مياني وردسپهر نيز کشيده شدن کم ارتفاع منطبق بر کم فشار ايسلند با مرکز بسته ٥٠٥٠ ژئوپتانسيل متر تا جنوب عربستان موجب شده منطبق بر مسير نفوذ رودباد ادغامي، نيمه شرقي ناوه از درياي سرخ پس از عبور از عربستان و خليج فارس تا شمال ايران گسترش يابد و منطقه مورد مطالعه در بهترين حالت در جلوي ناوه و اغتشاشات هواي ناپايدار آن قرار گيرد.