چکیده:
با توجه به رشد شتابان شهرها بالاخص شهرهای بزرگ همچون تبریز و جمعیت آنها تامین نیازهای اولیه در شهرها به خصوص کاربری آموزشی به عنوان یکی از مراکز خدمات رسانی در سطح شهر که خود نسبت به سایر کاربری ها از تقاضای بیشتری برخوردار است از اهمیت زیادی برخوردار است. تحقیق حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با هدف مکانیابی بهینه مراکزآموزشی ابتدایی در سطح منطقه 4 شهرداری تبریز میباشد که با بهرهگیری از فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و وزن دهی معیار های موثر در امر مکانیابی با استفاده از نرم افزار Expert Choice و نهایتا وارد کردن نتایج حاصل از وزن دهی در سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS ، مکان های بهینه جهت ایجاد فضاهای آموزشی استفاده گردیده است که نتایج حاصل از تلفیق لایه ها نشان داد فضاهای آموزشی مقطع مورد مطالعه از توزیع فضایی موزونی در منطقه برخوردار نبوده و تعدادی زیاد از دانشآموزان محلات منطقه به شعاع دسترسی مطلوب در منطقه دسترسی ندارند و در رابطه با مراکز آموزشی معیارهایی چون نزدیکی به کاربری فضای سبز ،فرهنگی، ورزشی و مذهبی حریم ضوابط مکانیابی رعایت نشده و همچنین دررابطه با معیار هایی چون فاصله از کاربری های نظامی ، گورستان ، اداری، بهداشتی و درمانی ، صنعتی و تجاری در وضعیت نامطلوب قرار دارند. لازم به ذکر است که تمامی مدارس موجود فقط در رابطه با نزدیکی به کاربری مسکونی در وضعیت کاملا مناسب قرار گرفته اند و در نهایت با توجه به تلفیق شاخص های مکانی موجود مستعد ترین پهنه ها در منطقه برای احداث مراکز جدید شناسایی شده است. واژگان کلیدی : مراکزآموزشی، تحلیل فضایی،مکانیابی،منطقه4،شهر تبریز،GIS،AHP
Evaluating and Organizing the Site-Selection of Elementary Educational Centers by Geographical Information System (Case Study: Region Four of Tabriz Municipality) Abstract Due to the increasing development and population of cities, especially in metropolises like Tabriz, providing their basic needs is of particular importance. Educational land use as a service-offering center is of paramount importance and has higher demand when it is compared with other land uses. A descriptive-analytic method has been used to carry out the present research. Its aim was to provide an optimal site selection for elementary educational centers in region 4 of Tabriz municipality. Analytic hierarchical Process (AHP) and weighting effective criteria along with Expert Choice and Geographical Information System (GIS) software were used for site selection. The results of layers’ integration showed that elementary educational spaces do not have uniform spatial distribution in the studied region and a number of students do not have radius adequate access to region In training centers, criteria such as proximity to green space, cultural, religious land use sports and site selection criteria were not met. Actually they were in unfavorable conditions in their distance from military, cemetery, office, healthcare, industrial and commercial land uses. It should be noted that all the schools were in favorable condition since they were close to the residential land use. Finally, due to the integration of spatial indices, apt areas in the region have been identified for the construction of new centers. Keywords: Learning Centers, Site Selection, Spatial Analysis, Tabriz, GIS, AHP Keywords: Learning Centers, Site Selection, Spatial Analysis, Tabriz, GIS, AHP
خلاصه ماشینی:
این پژوهش براساس روش توصيفي- تحليلي و با هدف مکانیابی بهینه مراکزآموزشی ابتدایی در سطح منطقه 4 شهرداری تبریز است که با بهرهگیری از فرایند تحلیل سلسله مراتبیAHP و وزن دهی معیارهای موثر در امر مکانیابی با استفاده از نرمافزار Expert Choice و GIS انتخاب شده است كه نتايج حاصل از تلفيق لايهها نشان داد فضاهای آموزشی مقطع مورد مطالعه، توزیع فضایی موزونی در منطقه ندارند و تعدادی زیاد از دانشآموزان محلات منطقه به شعاع دسترسی مطلوب در منطقه دسترسی ندارند و در رابطه با مراكز آموزشي معیارهایی چون نزدیکی به کاربری فضای سبز، فرهنگی، ورزشی و مذهبی حریم ضوابط مکانیابی رعایت نشده است؛ همچنین در رابطه با معیارهایی چون فاصله از کاربریهای نظامی، گورستان، اداری، بهداشتی و درمانی، صنعتی و تجاری در وضعیت نامطلوب قرار دارند.
حدیدی و همکاران (1396) در تحقیقی به بررسی و تحلیل الگوی بهینۀ پراکنش مراکز آموزشی با استفاده از روش تصمیمگیری چندمعیاره (MADM) در محیط GIS در ناحیه یک کرمانشاه پرداختهاند که نتایج تحقیق آنها نشان داده است که مدارس ناحیۀ یک برای پوشش دادن کل فضای منطقه کافی نبوده و برخی از محلههای غربی ناحیه با داشتن تراکم زیاد، از دسترسی عادلانه و مطلوب محروم هستند و از پوشش مدارس موجود خارج میباشند؛ بنابراین در تعیین محدودهبندی، قواعد خاصی ازلحاظِ برنامهریزی شهری رعایت نشده و پیشنهاد میشود در تحقیقات آتی به این نیاز مهم پاسخ مناسبی داده شود و محدودهبندی باقاعده برای مدارس تعیین شود.