چکیده:
سوگند به ذات الله، جان پیامبر’، قرآن، فرشتگان و نیز سوگند به زمان و مکانهای خاص و برخی دیگر از مخلوقات و اجزای طبیعت از جمله سوگندهایی است که در قرآن کریم وجود دارد. این امر موجب شده تا برای برخی انگاره غیروحیانی بودن قرآن پدید آید. آنان بر این باورند که با توجه به معنای عرفی سوگند و اهدافی که برای استفاده از آن وجود دارد، نمیتوان پذیرفت که خداوند علیم و حکیم برای اثبات حقانیت خود از سوگند بهره برده باشد؛ زیرا کسی از سوگند بهره میبرد که از صحت گفتار خود نامطمئن باشد. حال خدایی که عالم مطلق، قادر مطلق و غنی مطلق است، چرا باید برای اثبات سخنانش به سوگند متوسل شود؟ آیا این دلیل روشنی بر انسانی بودن قرآن نیست؟
بررسی زمینههای انگیزشی سوگند در زندگی بشر و تبیین تفاوتهای ماهوی آن با سوگندهای قرآن به اثبات حکیمانه بودن سوگندهای قرآن و محقق شدن اهدافی که در پس آن نهفته است، منجر خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
همه کسانی که برای اثبات سخن خود و تحریک مخاطب به پذیرش آن قسم میخورند، به چیزهایی سوگند میخورند که اولاً ارزش آن از خود مخاطب بالاتر باشد و ثانیاً رابطهای عاطفی میان مخاطب و آن چیز برقرار باشد تا حس قدردانی یا احساس گناه یا احساس مسئولیت مخاطب را برای پاسداشت حرمت آن چیز برانگیزد؛ اما قرآن به چیزهایی مانند نفس زدن اسبان، زیتون یا انجیر قسم میخورد و این امر نه تنها کارایی سوگندهای انسانی را ندارد، بلکه ممکن است حس طنز و تمسخر مخاطب را تحریک میکند.
در قرآن کریم نیز از این روش معقول بشرى، استفاده شده و خداوند سبحان براى اثبات مطالبى عظیم و مقاصدى رفیعتر به موجودات و اشیاء باارزش سوگند یاد نموده و بشر را به مطالعه و دقت در حقایق شگرف آن دعوت نموده است که در مطالب آینده به آنها اشاره خواهد شد.
استعمال مقسمٌبه نزد انسان، جنبه طریقیت برای اثبات مقسمٌعلیه دارد؛ اما در سوگندهای قرآنی، مقسمٌبه علاوه بر اینکه طریقی برای اثبات و یا تأیید مقسمٌعلیه است، خود نیز موضوعیت دارد و قسم یاد کردن به آن، نوعی تعظیم و بزرگداشت و توجه دادن انسان به آن است تا از این طریق اهدافی محقق شود.
توضیح آنکه کارایی سوگند در میان انسانها رفع تردید از مقسمٌعلیه است، اما در مورد سوگندهای قرآن باید گفت که اولاً خداوند برای هر امری سوگند یاد نمیکند، بلکه مقسمٌعلیه در سوگندهای قرآنی معارف مربوط به توحید، نبوت، معاد است که برای آنها در آیات دیگر قرآن، ادله عقلی مستقیم و غیرمستقیم اقامه شده است.