چکیده:
پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با هدف تبیین علل و عوامل حمایت ادریسیان از یکجانشینی، شهرسازی و شهرنشینی در شمال افریقا و همچنین بررسی مهمترین اقدامات آنان در این زمینه انجام شده است. بر اساس یافتههای پژوهش، ایجاد امنیت، ثبات سیاسی و پشتوانهسازی مالی در امر دولتسازی، دولتداری و حکومتداری، پایتختگزینی، جذب، ادغام و اسکان قبایل مختلف در بافت شهری، انتخاب مکان و شهرهایی با موقعیت استراتژیک و ژئوپولتیک در برابر خوارج اباضیه و صفریه و دولتهای ضدشیعی بنومدار و بنیرستم، رصد مناطق مهم و استراتژیک مغربالاقصی و مغرب الاوسط، در نظر گرفتن مسائل جغرافیایی و سیاسی از جمله ابعاد مسافتی برای دسترسی آسانتر به مناطق مختلف شمال افریقا و حمایت از گروهها و جمعیتهای یکجانشین و شهرنشین در برابر نیروهای عشیرهای و قبیلهای خوارج، مهمترین علل و عوامل حمایت آلادریس از یکجانشینی، شهرسازی و شهرنشینی بوده است. از این رو، تأسیس و ساخت شهرهای تجاری ـ سیاسی همچون فاس و اسکان قبایل مختلف، تأسیس مسجد، ضرب سکه، ایراد خطبه و برپایی مجالس سخنرانی در میادین و مساجد شهری، تأسیس کارگاههای روغنکشی، دباغی و صابونسازی، حمایت از مالکیت خصوصی در شهرها، حفر چاههای آب، خرید زمین، توسعه کشاورزی، باغات و بافت شهری، از مهمترین اقداماتی هستند که آلادریس در این جهت انجام دادند.
خلاصه ماشینی:
بر اساس يافتههاي پژوهش، ايجاد امنيت، ثبات سياسي و پشتوانهسازي مالي در امر دولتسازي، دولتداري و حکومتداري، پايتختگزيني، جذب، ادغام و اسکان قبايل مختلف در بافت شهري، انتخاب مکان و شهرهايي با موقعيت استراتژيک و ژئوپولتيک در برابر خوارج اباضيه و صفريه و دولتهاي ضدشيعي بنومدار و بنيرستم، رصد مناطق مهم و استراتژيك مغربالاقصي و مغرب الاوسط، در نظر گرفتن مسائل جغرافيايي و سياسي از جمله ابعاد مسافتي براي دسترسي آسانتر به مناطق مختلف شمال افريقا و حمايت از گروهها و جمعيتهاي يکجانشين و شهرنشين در برابر نيروهاي عشيرهاي و قبيلهاي خوارج، مهمترين علل و عوامل حمايت آلادريس از يکجانشيني، شهرسازي و شهرنشيني بوده است.
(ابنخلدون، 1333 ق، ج5، ص148ـ149) حمايت و گرايش قبايل به ادريسيان، ميتواند نوع ديگري از مشخصههاي توصيفي اين حکومت را رقم بزند و آن اعتبار و محبوبيت و به تبع آن اقتدار و نفوذ حاکمان اين دولت و ايجاد انگيزه يکجانشيني و دولتسازي در انديشه رهبران اين دولت است؛ زيرا بر اساس گزارشهاي تاريخي، تا آخرين حکمران ادريسي، همه حکمرانان اين حکومت، حتي پس از سقوط دولت، نفوذ و محبوبيت خود را حفظ کرده بودند، چنان که ابنخلدون چند قرن پس از انقراض آنان ميگويد: مردم هنوز از ادريسيان به نيکي ياد ميکنند و بازماندگان آنها همچنان در فاس اقامت دارند».