چکیده:
ازدواج نمونه ای از احوال شخصیه است که 2 دسته از شرایط بر آن حاکم است:1-شرایط ماهوی ازدواج است که تابع قانون کشور متبوع شخص است و 2-شرایط شکلی ازدواج است که تابع قانون کشور محل تنظیم سند یا محل وقوع عقد یا محل برگزاری تشریفات ازدواج است.لذا احوال شخصیه تابع قانون ملی یا قانون کشور متبوع شخص می باشد. بنابراین ازدواج 2 شکل دارد:1-ازدواج اتباع ایران در خارج 2-ازدواج اتباع بیگانه در ایران. هدف از این مقاله بررسی قانون حاکم بر ازدواج اتباع ایران در خارج است که خود نیز به 2 دسته تقسیم می شود:1-با توجه به شرایط شکلی ازدواج ، قانون حاکم ، قانون کشور محل وقوع عقد است و 2-با توجه به شرایط ماهوی ازدواج ، قانون حاکم ، قانون کشور متبوع شخص خواهد بود.و همچنین راجع به اینکه اگر زوجین تابعیت متفاوت داشته باشند اصولا اصل بر این است که قانون حاکم ، قانون کشور متبوع شوهر خواهد بود. لذا با توجه به ماده 1061 قانون مدنی: « دولت می تواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مامورین رسمی و محصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجی باشد ، موکول به اجازه مخصوص نماید ».و همچنین طبق ماده 1060 قانون مدنی: «ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجی در مواردی هم که مانع قانونی ندارد ، موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است ».
خلاصه ماشینی:
فرضیات و سوالات مطروحه نگارنده در این راستا به شرح ذیل می باشد: 1-چه قانونی حاکم بر ازدواج ایرانیان در خارج از کشور است؟ 2-آیا دو نفر ایرانی که در خارج قصد ازدواج با هم را دارند حتماً باید نزد مامورین کنسولی یا نمایندگان سیاسی در سفارت جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند؟ 3-اگر یکی ازن یا مرد ایرانی باشد و طرف دیگر خارجی باشد ، آیا کنسولگری ایران صلاحیت برای انعقاد عقد برای ثبت ازدواج را خواهد داشت؟ 4-ازدواج ایرانیان غیر شیعه در خارج بر طبق چه قانونی خواهد بود؟ بخش اول: تابعیت و شرایط ازدواج تابعیت نوعی ارتباط سیاسی و معنوی است که فردی را به کشوری مربوط می کند و شخص به عنوان تبعه آن کشور شناخته می شود و مطیع قوانین کشور متبوع خود است بنابراین قوانینی که روابط انسانها را تنظیم می کنند دو دسته اند: الف – قوانین درون مرزی در هر کشوری روابط افراد را تنظیم می کند مثل: قوانین کیفری.
الف) شرایط ماهوی تابعیت: طبق ماده 987 قانون مدنی: « زن ایرانی که با تبعه خارجه مزاوجت می نماید به تابعیت ایرانی خود باقی خواهد ماند ، مگر اینکه مطابق قانون مملکت زوج ، تابعیت شوهر به واسطه عقد ازدواج به زوجه تحمیل شود ».
در صورتی که ایرانیان در کشورهایی مقیم باشند که قانون داخلی آن کشورها برای بیگانگان در زمینه مسائل مربوط به احوال شخصیه ، قانون دولت متبوع آنها را اعمال نکنند ، تنها حق استفاده از آثار آن احکام را در همان کشور خارجی خواهند داشت و نمیتوانند از آثار آن احکام در خاک ایران استفاده کنند و در این خصوص باید به محاکم ایران مراجعه و طرح دعوا نمایند.