چکیده:
انحطاط تمدن اسلامی ـ ایرانی از دیر باز مورد توجه اندیشمندان بوده است. تحقیق حاضر با تکیه بر آثار منتشره از این دو اندیشمند با روش مطالعه تطبیقی در صدد مقایسه دیدگاه آنان درخصوص عوامل انحطاط تمدن اسلامی ـ ایرانی و راهکارهای برونرفت از آن میباشد. یافتهها نشان میدهد، آنها عوامل انحطاط را به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم کردهاند. و در معرفی عناصری مانند حاکمیت استبداد و استعمار بهعنوان عوامل انحطاط اشتراک دارند، اما در برخی موارد نیز اختلافاتی دارند. در بخش عوامل داخلی شهید مطهری بر عواملی مانند تحریف تعالیم اسلام، حمایت زیان بار از دین و ... تأکید دارد و نصر بر مواردی ازجمله انحطاط در نهاد دین، انحطاط نهادها و... . ودر بخش عوامل خارجی شهید مطهری به نقش غیر مسلمانان، سلطه و استعمار سیاسی اشاره اما نصر تاثیرگذاری علم و فناوری غربی و آسیب های فرهنگی در پرتو جهانی سازی را متذکر می شود. در بخش راهکارها نیز هر یک نظرات خود را دارند.
خلاصه ماشینی:
اين تحقيق تلاش دارد با تكيه بر آثار منتشر شده از استاد شهيد مرتضي مطهري و سيد حسين نصر ـ بهعنوان دو نظريهپرداز ايراني و مسلمان ـ به تبيين علل انحطاط تمدن اسلامي ـ ايراني پرداخته و بهصورت ضمني به مقايسه تطبيقي اين دو ديدگاه بپردازد.
با اين وجود درباره انحطاط تمدن اسلامي از منظر يكي از اين دو محقق يا مقايسه ديدگاه آنان در اين باره با انديشمندي ديگر، مقالاتي منتشر شده است كه به نوعي ميتوان آنها را پييشينه عام يا خاص در نظر گرفت: كتاب علل انحطاط مسلمين از ديدگاه استاد شهيد مطهري و دكتر شريعتي تأليف علي الهيتبار كه به بررسي ديدگاه اين دو متفكر در مورد دلايل انحطاط مسلمين پرداخته است؛ كتاب آسيبشناسي تمدن اسلامي، مبتني بر انديشههاي سيد حسين نصر تأليف سيد عليرضا عالمي، ديدگاههاي نصر دراينباره را مورد بررسي قرار داده است؛ مقاله «علتشناسي انحطاط ايرانيان و مسلمين از نظر ميرزاي نائيني و استاد مطهري» تأليف داريوش رحمانيان؛ مقاله «علل انحطاط مسلمانان؛ مقايسه ديدگاههاي شهيد مطهري و شيخ محمد عبده» تأليف حمزه علي وحيدي؛ مقاله «علل انحطاط تمدن اسلامي از منظر استاد مطهري با تأكيد بر تحليل محتواي كتاب داستان راستان» تأليف مهدي حسينزاده؛ پاياننامه «علل انحطاط مسلمين از ديدگاه شهيد مطهري و دكتر شريعتي» تأليف علي الهيتبار ـ كه همانطور كه اشاره شد بعداً بهصورت كتاب چاپ شد ـ؛ پاياننامه «علل انحطاط مسلمين از ديدگاه امام خميني» تأليف هدايت يوسفي و پاياننامه «بررسي علل پيشرفت و انحطاط مسلمانان با توجه به آيات قرآن» تأليف علي مطهري، ازجمله كتب، مقالات و پاياننامههاي موجود در موضوع انحطاط مسلمانان ميباشد.
همانطوركه گفته شد، با وجود اهتمام مؤلفان و ارزشمندي آثار پيشگفته، مقاله حاضر، هم به جهت مسئله تحقيق كه علل انحطاط تمدن اسلامي ـ ايراني است و هم دامنه به جهت تحقيق كه مقايسه ديدگاههاي استاد شهيد مطهري و سيد حسين نصر ميباشد، متفاوت خواهد بود.