چکیده:
هدف: این نوشتار در نظر دارد نقش کشور جمهوری ترکیه با ایدئولوژی سکولار و کشور پادشاهی عربستان سعودی با ایدئولوژی وهابیت را در تولید و تشدید افراط گرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سالهای پس از 1991 بررسی و تبیین نماید.
روش: روش تحقیق مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و مطالعه موضوع به صورت تطبیقی در چارچوب نظریه
باری بوزان است. اطلاعات لازم با استفاده از شیوه کتابخانه ای و با مراجعه به کتابها، مقالات، » مجموعه امنیتی « و نشریات داخلی و خارجی گردآوری شده است.
یافته ها: یافته ها نشان میدهد که قطبش(قطب گرایی) رقابتی ترکیه و عربستان سعودی به انحای مختلفی خود را در آسیای مرکزی نشان داده است. ترکها در چارچوب پانترکیسم، گولنیسم را ترویج کرده اند و سعودی ها در چارچوب دیپلماسی عمومی ایدئولوژی وهابیت را در منطقه گسترش داده اند.
نتیجه گیری: آسیای مرکزی به عنوان یک مجموعه امنیتی پس از فروپاشی شوروی در معرض رقابت قدرت های بزرگ و منطقه ای قرار گرفته است و این قدرتها به انحای مختلفی در امنیتیشدن منطقه موثر بودهاند. ترکیه و عربستان سعودی به عنوان دو قطب مهم جهان اسلام گسل های بنیادگرایی در این منطقه را تحریک نموده و تامین منافعشان را در دامنزدن به افراطگرایی دیدهاند. رقابت ایدئولوژیک دو کشور تفاوتهایی را در نقش سطح هد ، ف راهبر دو ثمر هایجاد نموده است. ترک ها و سعودی ها هرچند متفاوت عمل کرده اند، اما نتیجه کار ایشان در تشدید افراط گرایی تکفیری در آسیای مرکزی مشابهت داشته است.
Objective: This article intends to examine the role of the Republic of Turkey with secular ideology and the Kingdom of Saudi Arabia with Wahhabi ideology in the production and intensification of Takfiri extremism in Central Asia after the collapse of the Soviet Union in the post-1991. Method: The research method of the present article is descriptive-analytical and the study of the subject is comparative in the framework of the theory of "security complex" of Bari Bouzan. The necessary information has been collected using the library method and by referring to books, articles, and domestic and foreign publications. Results: The findings show that the competitive polarity of Turkey and Saudi Arabia has manifested itself in different ways in Central Asia. The Turks have promoted Gulenism within the framework of Pan-Turkism, and the Saudis have spread Wahhabi ideology in the region within the framework of public diplomacy. Conclusion: Central Asia, as a security complex after the collapse of the Soviet Union, has been exposed to the competition of major regional powers, and these powers have been effective in various ways in securing the region. Turkey and Saudi Arabia, as two major poles of the Islamic world, have provoked the fault lines of fundamentalism in this region and have seen their interests in fueling extremism. The ideological competition between the two countries has made a difference in role, level, purpose, strategy and fruit. Although the Turks and Saudis have acted differently, their work has been similar in intensifying Takfiri extremism in Central Asia.
خلاصه ماشینی:
com چکیده هدف: این نوشتار در نظر دارد نقش کشور جمهوری ترکیه با ایدئولوژی سکولار و کشور پادشاهی عربستان سعودی با ایدئولوژی وهابیت را در تولید و تشدید افراطگرایی تکفیری در آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سالهای پس از 1991 بررسی و تبیین نماید.
نتیجهگیری: آسیای مرکزی به عنوان یک مجموعه امنیتی پس از فروپاشی شوروی در معرض رقابت قدرتهای بزرگ و منطقهای قرار گرفته است و این قدرتها به انحای مختلفی در امنیتیشدن منطقه موثر بودهاند.
هرچند که در بدو امر ترکیه به دلیل قرابتهای تاریخی و فرهنگی با مردم آسیای مرکزی برای نفوذ در منطقه دست بالاتر را داشت، اما سعودیها نیز به دلیل در اختیار داشتن مراکز دینی جهان اسلام و ثروت هنگفت حاصل از فروش نفت، ابزارهای نیرومندی را در اختیار داشتند.
درحالیکه عربستان سعودی از سال 1991 آشکارا به دنبال ترویج و تبلیغ ایدئولوژی وهابیت و سلفیگری برآمده از آن در این منطقه بوده است، ترکیه نیز چه در دوره حکومت احزاب سکولار و چه در دوره حکومت حزب اسلامگرای عدالت و توسعه، در دامن زدن به افراطگرایی در آسیای مرکزی به انحای مختلفی دست داشته است.
ترکیه هرچند در فضای خلأ امنیتی و سیاسی منطقه به دنبال خلق «جهان ترک» بود و در نظر داشت بهعنوان پدرخوانده ترکهای تازه استقلالیافته عمل کند، اما این کشور از دو جهت در رشد افراطگرایی در منطقه نقش داشته است.
با توجه به سعیای که سعودیها برای ترویج آیین وهابیت در آسیای مرکزی به خرج دادهاند، میتوان گفت عربستان سعودی مهمترین نقش را در تکوین و رشد افراطگرایی تکفیری در منطقه داشته است.